Miutʻiwn hayutʻean: banakhōsutʻiwn

Շօս^հ

7հւտ ւտ ձ ձւ§ւ1ձ\ շօրյ օք ձ ^x>օ1^ էհՁէ ՝^ձտ րքշտշք\՚օէ1 քօք §շոշքՁէւօոտ օո ԱհքՁքյ՛ տհ^1V^տ հշքօրշ ւէ ՝^ձտ շա–շքս11յ՛ տշձոոօ(1 հյ Օօօ§1շ ձտ րտո օք ձ թօխշւ

էօ տՁէտ էհտ ՚^օք1Ա՚տ եօօէտ ս^տ^0V^^^հ1^ օււԱււշ.

1է հՁտ տս^V^V^(1 1օո§ շոօս^ էօէ էհտ օ)բ>՚քւ§հէ էօ շ\բե՚շ ձոՃ էհշ հօօէ էօ շււէշք էհշ բսհ1^^ ԱօաՁւո. ճ բսէ|1^^ ԱօաՁւո եօօէ ւտ օոտ էհՅէ ՚^ձտ ո^V^^ տսհյշշէ

էօ օ)բ>՚քւ§հէ օէ ՚^հօտտ 16§յ1 օ)բ>՚քւ§հէ էտաւ հՁտ €\բե՚օ1. \\՚հշէհշք ձ հօօէ ւտ ւււ էհշ բսԵեշ ԱօաՁեւ ո\ձ^ VՁ^^ օ)սոէէ>՛ էօ շօսոէքյ. ԲսհԱօ (1օաՁւււ հօօ1^տ

316 օսք §,Ձ1շ՝քյՁ^տ էօ էհշ բտտէ, քտբքտտտոէւո^ ձ ՝^6Ձ1էհ օք հւտէՕք>՚, շս1էսւ« յոԱ էոօ՚^ւտԱ^տ էհՁէ՚տ օքէտո »1ւքՏշս1է էօ »1^տ^ՕV^^.

\1Ձւէտ, ոօէՅէւօոտ ՅոԱ օէհտէ աՁ1§ւոՁԱՁ բքտտտոէ ւո էհշ օքւ§ւոՁ1 Vօ1սա^ ՝^ւ11 ՁբբտՁք տ էհւտ Տ16 - յ քտաւոԱտք օք էհւտ հօօէ՚տ 1օոջ յօսաշյ քրօա էհշ

բսհԱտհշք էօ 3 ԱհքՁքյ 311(1 քաՁ11յ էօ ^օս.

ՍՏՅՏ6 Տս1ժ61ա6տ

Օօօ§1շ ւտ բասճ էօ բՁէէււշք աւէհ ԱէւքՅոշտ էօ ճւ$ւճշշ բսԵԱշ ԱօաՁ1ո աՁէ6ք131տ յոԱ ւոՁէտ էհտա ՝^ւԱ61>՛ Ձշշ6տտւԵ16. ՐսԵԱշ ԱօաՁսւ եօօէտ ե61օո§ էօ էհշ
բսհ1ւշ 311(1 աշ Ձէշ տշքշ1յ էհշւք շստէՕ(1ւՁոտ. Ի1^V^^էհ^1^տտ, էհւտ ՝^օքէ ւտ ^xբ^ոտ^V^, տօ ւո օէձշէ էօ էշշբ բ^0V^(1^ո§ էհւտ էտտօա՚է^, ՚^տ հ^V^ էՁէճո տէշբտ էօ
բքշ\՚շււէ Ձհստշ հյ շօււււււշքշւՁ1 բօքէւշտ, ւււշ1ս(1ւււ§ բ1Ձշւււ§ էշշհւււշՁ1 քշտէքւշէւօււտ 011 ՁսէօւոՁէՇ(1 զսշքյւոջ.
\\՚շ յ1տօ յտ1^ էհտէ յօս։

+ \էօհտ ոօո–շօտտտռւՌ1 ստտ օքէհտթտտ \\՚շ (1շտւ§ոշ(1 Օօօ§1շ 6օօ1^ ՏշՁքշհ քօք ստշ հյ ^11(1^V^(1սՁ1տ, աւձ աշ քշգսշտէ էհտէ յօս ստշ էհշտշ քւ1շտ քօք
բտքՏՕՈՁւ, ոօո–(^)աա6քշւՁ1 բաբօտտտ.

+ 1քտքրաոխ)տ օսէօտատճ գստքյաջ Օօ ոօէ Տ6Ո(1 Ձււ1օտՁէՇ(1 գսշէւշտ օք Ձոյ տօէէ էօ Օօօ§1շ՚տ տյտէշտ։ Մ յօս Ձքշ շօււ(1սշէւււ§ քշտշՁքշհ օո տՁշհւոշ
էքՁ1ւտ13էւօո, օբէւշ31 շհՁ1Ձշէ6ք էէԸՕ^աճօո օէ օէհտէ ՁւտՁՏ ՚^հտէտ ճըըճճճ էօ յ 1ձ1§շ Ձաօսււէ օք էշ\է ւտ հշ1բքս1, բ1շՁտշ շօււէՁշէ ստ. \\՚շ շււշօսքՁ§շ էհշ
ստտ օք բսԵԱշ (1օաՁ1ո աՁէ6ք131տ քօէ էհտտտ բսւբօտտտ ^աճ ա.ճ՝^ ետ Յե16 էօ հ61բ.

+ ^աոէաո աէոԵսէԽո՚ՀԽ Օօօ%\՚շ "՚^ՁէտոոՁւէ" յ՚օս Տ66 օո տՁշհ Տւտ ւտ 6ՏՏ6ոէւՁ1 քօք ւոքօքոււոջբշօբ1շՅհօսէ էհւտ բայշշէ ՅՈ(1հշ1բւոջ էհշա հո(1
Ձ(1(1ւէւօոՁ1 աՁէ6ք131տ էհւօս^հ Օօօ§16 Տօօէ ՏտՅւշհ. Ր16ձտ6 Ճօ ոօէ ^^աօV^ ւէ.

+ ք^տտր հ 1տ^ռ1 \Vհ^էՇVՇ^ յօսք ստշ, քշտտաետք էհՁէ >՚օս 316 ւ«տբօոտւե16 քօէ տոտաւոջ էհտէ ահտէ յօս Ձէշ (1օւո§ ւտ 1շ§ձ1. Օօ ոօէ Ձտտսաշ էհտէ յստէ
հշշՁստշ աշ հշսշVՇ ձ հօօէ ւտ ւո էհշ բսեԱշ (1օաՁտ քօէ ստտէտ ւո էհշ Սուէ6(1 ՏէՅէտտ, էհՁէ էհշ ՝^օքէ ւտ յ1տօ տ էհշ բսեԱշ (1օաՁ1ո քօէ ստտէտ ւո օէհտէ
շօսոէոշտ. \\՚հշէհշք ձ հօօէ ւտ տէւ11 ա շօբ>՚քւ§հէ V^^^^տ քաա շօսոէէ>՛ էօ շօսոէէ>՚, ձո(1 ՝^շ շձո՚1 օքքշք §ա1(1ձոշշ օո ՝^հշ1հշք ^պ տբտշւՏշ ստշ օք
Ձո^ տբտշւՏշ եօօէ ւտ ձ11օ՚^6(1. Ր16ՁՏ6 ճօ ոօէ Ձտտսատ էհՁէ յ եօօէ՛տ ՁբբտՁքՁոշշ ւո Օօօջ1շ 6օօ1; Տշտքշհ տշտոտ ւէ շձո հշ ստօւ ւո Ձոյ տտոոշք
Ձո>՚՝^հ6ք6 ւո էհշ ՝^օք1(1. €օբ>՚քւ§հէ ւոքքւո^տատոէ ԱՁեւԱ^ շյո ետ գսւէտ տ^V^^^.

ՃԵօսէ 000^16 6օօհ Տ63ք0հ

Օօօ§1շ՚տ աւտտւօո ւտ էօ օդճոյւշ էհշ \VՕ^I(1'տ ւոքօքուՅէւօո յո(1 էօ ո1յ1^շ ւէ սու\՚շքՏ311յ՛ Ձշշշտտւհ1շ ձո(1 ստշքսԼ Օօօջ1շ 6օօ1^ Տշ^քշհ հշ1բտ ո։3(1շքտ
(1^տ^ՕVՇ^ էհշ աօք1(1՚տ եօօէտ ահւ1շ հշ1բւո§ Ձսէհօրտ յո(1 բսհհտհշրտ քշտշհ ոշս՛ Յս(1ւշոշշտ. Vօս շձո տշտքշհ էհասջհ էհշ քս11 էշտէ օք էհւտ հօօէ օո էհշ \Vշհ

Յէ |հէէ՚թ : //Եօօէտ ■ ցօօց16 . շօա/|

V՛ ՚

•.՜^՛"

::»-

•

^

I ՄԻհԻԹԻԻ՚ւ. աՈԻԹԵԱ՚ե

ԲԱՆԱՒ՚ՕԱՈԻԹԻԻՆ

■Ո՚1Ա.՚1.՚0,՚>՝՚|՚՚Ա6 ՚Օ. 11.1)ւ1՚Դ1Լ՚)1՚եՏ)՛ սՒՕ՚ս՚ւնս՚ւ.

/■ ԱՈՐՈՆԻ ԿՐԹւաԻւա օ–՚ւ1>ուԻէ*աՆ

61՚1՝»1Ի1՝Տ1ւՐ
Ւ /7 Նպէմււեբի ւՏՈ

/ 1 , ՚. ՝:

ԿՈԱՏԱ՚1.ԴՆ(1ԻՏՈ1.1՝11

՚^ք^ւաւ-Վ

/

ՄԻՈԻԹԻՒՆ ձԱՅՈհԹԵԱՆ "՚

ԲԱնԱԻՕՈՈԻԹՒԻն

ււոաւււէււլ

Ի լԱԱՐԱՆՒ ԿՐթաիքԱՏ ԸՆԿնՐԹՈՈՆ

« Ի ւ> ս ՚ւ է՛ Ի տ ււ ր

/• /7 ■կոյհմբերի 1879

կնՕՏԱ՚Ն՚^ն11|<«ՕԼԻ1)

Կ-ՕՊ
ՖՍււՎ

■^

.♦

Ա՛^^։

Տ^՚պ՚ք է Տիր"՚–^Խ

1քիւ.սէսնգաէՐ կսւգաէՐ ձեր մէ^^ ձէր Ընկէ՚րութ1ոսն
ՀբաւքէուՈսէՌւր ասէաուեալ^ միւսաեգամ* 1լու, գամ* և.
կրՄեէսպասէիե քսէքսէչի-րութեսէէՈւ • էքրով^ե-Աէև. փորձոյ
էոե-սէսէ և. հւ/աոայ , թէ ձեր էԱէՐ§էւ. սէրար մտւսգրւր %ե^
րողայէտ կ*րլր՚Ա էւօսոզքւե թերոսԹեանց % ե ^աա/ար չո
պստՀսէնքեր էրմէ Հմաու թ-եանց ասքկասութ-եաե մասքւե •

"ՍԼ "՚գգ ""՚րր՚՚՚կ՚՚՚ն րդձէէ֊ք վաո-եսքլ գո^ ՂԸաէէ "Ս
րանաեէօսն երկրորգէ էրեն այն քսսզցր ե ԹովրՀ անու.%^
Ներո է որ այսօր ամէ^ուս այ սէրան ու. մէսէքր գրստւաօ՛
էքԱ է •բաեէ որ ^ ազգասէր ուեկնգԲրք էւՐգ քանի որ գոսք
այսսլէս կր քաքաչերէք րանաիռսեերր , անոնք ալ ^ա^
էՈսրձակուԹիւն եստանան ւ և եթէ ներելի է ամենայն
ինչ ^րապարակաւ. իէոսէոոմանի/դ անմեռ հ1նարագիսէու^
ԹեաէՌւ մր փաուէսւոր նիւթ մի րնսարեւոմ՝ միաքերլլ կր
գրաւեն և իւօսքերնին է^գոսնելի կո գորձ^են տ Բ^ք/ց
իոսէոոմանու.թ–իմ1էն աւ ի^ր օգուան ունի , այն է ներո^
զամաու.թիմն վասէոկիլէ \քերեցէք ոէ^րեՏե ե գուք ինձ ,
եթ-է կրկԻ^ ասքսօր ձեր առքե. Հսոութ-եւաէն մրոԱ իէօսեյ^
որոշեցին այն Հայա-թեան մրայ % որոլ^ ի ներկայիս կ*ւսշ^
իաասէիմք նոր կացուԹիւ.ն մի էոայ^ յսՏնգիման սէշաար^ի %
\քոր չէ Հայերու.ն^ ՀայուԹեսէն ^ստմար սէչիօսսէիլո ^
ե երկու, գարէ ի մեր Հոս էւ Հոն սանսէսան շանքեր
Թս^փուեցան և փորձեր գորքՒագրուեցան « որսլէս զի օ«
գուսէ մի գորՏ՚ուի Հոքյ ազգութ-եան • մանաւանգ. թէ ^
երկգարեան միքոցէն ալ^ առաք Հայութեան Համար աի,
իաասէանքր չաակսեցաւ. • ե ու.ր ներգործ՜ական ե արի
գործ–ոլ.նէու.Թիւնր կյլ աակսէր , կրստւորական և աոկուձ

- 4 -

ՀայուՖ անվկանգ ՀասաասէուԹիւնր և իւր աաո-ապա^
*ես§ց Համիե՚րսէսէար սէոկալո , աուանռ էք՚^՚^^ՐԱ Ժ^Ւլ է^է
որ էր I և, առաեց եորուսան1րչոյ էւ-ր Հ՚ես§ւ.անգ գոյու.^
թ՚եաե ^քք՚Փ կք՚բ^Դ պարագանէրրր է

յԼյգ ՚^ՒՏրցՒ՛^ ՚^^ք * "Ր 1"^ երաւորակսէն և սէոկուն
գործ՚ունէու.թ–եսէն մէքոռ մէձէ էր » Հսոոսն մհսէռո ամե^
՚եեւրն 1ԲրուԹ1րան գստզափստրներոյ չաոգորոսեըաւ. % \թ"ր
արգէւՆք մի սւրէՈէսգրելոս փորձ չէր փորձառեր ^ որ մրա^
ցեալ ռօրոււթ-րւ^ք է ^աեգէս ^րաւէրուէէ՚ն • ո*11 էւ֊րա^
քաեչէւր մաս , րւրաքաևչէւր ան^սէսէ ք էԱ.րստքանչրւր
էոարր , մր մրաա ր^ր գոյա^թհամրրլ մշսւառ և. Օրդու. ^
թ-եաեռ գեսէառեալ ^ե՚ղթոաօ գէմ* Թոսմր մր սլէսէէ րի,
լար I և. աեոնք որ սոս սրրառաԱ և. գժոԱ-արրե , թ-էաէսւ
"Հ. "է՚՚^յ^^՛*՛՛– 1^ փՒՀ^ չուսսյլոր % %աաէոակէն կ՚աշԽասէէրն ,
էսմհ%յօն էսւ րրե՚նռ անծիրն ^սէմար աչաաէոելոմ էսկ կրՐ*՛
ցաե օգուսէ սր աւաոսռերեէ է

կրրոր Աքյգ՛ ՚եաեէնէք , րարձրարհրձ չրնուած՚ոյ մր
Հհմեոոռ կոչա քստրե՚րու. նման՝ Ղ1Ք ^՚"1ղ/^ ^"ՏՐ է^՚՚՚Գ^
եալ կր Տև$էԽ եւ #»յլ փառք կ՚չւ^գունքւն Լւ ոչ^ կր յէշ^
ու էն , երրոր ԱԱգ նաիէնիք՝ իրևնց գ որձ՛ը ^աա^աաար^
մոէ^Թեամր. կաաարեւք1էն % և. մեր ազգութևաե շ^քէն
ներք^քէԱ որմերր րարձրանալ սկսան , մրութեան ձսսնր
ամենուսսքեք ^նչեռ , վասե ղէ սւուանց անոր անհնար
էր գորՕ՛ մր կաաարել^ ւ/եչաէս աո^ան^ շաոաքսր որմ մի
րարձրացնևէ անհնար է տ Ա,/Գ միութիլնր , զոր գարէ
մր ի 4^Ր եսս առաւեք կրՓ^^1 սոմորե՚ցան Հայստոգրք »
կր նկստրագրուէր աքե աաեն էրր րմաէլական մէու֊թէււն %
Փ սէրոք միա-թէմե , ՚^րաէ միութիւն , Ը՚Ը^Էյ մէութիւն ,
րսէոձանաո մէութէւն % մէկ էէօսքոմ մրութ՜իԱ^ մի որուե
աա^սէաաե աեոեիւր աո^աքինութ՜իւնն էր , և. ասպարէռ
անցեէւր սէրսէր *

յէ^ յ՜սօքանսքկսէօ էսզգսէսէր աղգայ^նք և. առգս§^
յքքե բսէուուե ^սամաո էսչասէսսէող անձ^ռ , "՚/^՜ չՐշան^ե
էէուրս չէրլան , ե. Էո1/նց փոյթ-ն ու. 9անքո քէտ շասէ իմա^
ռս*եաե ասՅոունաեէ մւ§ մէ^ յստե՚եռաե • քէՆչաէս ^րՓ՚հց
լոսսէսւորք^ որ երւՏեակէսմաոէ՚Ս ռաոգեոն ե՛ն | <^/ մեր
ասՏառ որէ»^ ե. քսւսռ՚ն եր %երկայանաե և. Հաոհլ էսսէոե^
ոագրսարն ^սէչրւ.%երր մեր մէէոքր եր լոէ,սաւոր1քն^ թէ
աեոեց մէ9 միութեան յարարերութիւե մի Լայ % կթ՜է
ԱէչոււԽիգ ան^եսւա գար ոմն մրայ գարձնէռ ե. փ՚եսէռէք
թէ ^^ձ կապակցոսթէմԽ ոսնէին յայսմամ Հաւու.թ–եան
աՈսսերր էր արու մէ9 % էէուք աէ պէսէէ ԱոեմԱառ « Հ#ք<ք
րարգստւաճ ճեմարաե մր | ^ոԱ ու.սու.1/եասէե%Հ մէարա^
%ուԹ՝րւն մի • ^ոս ազգանու.էր անձեր % Հոն առգստսէր
էսէսոյեսՏԱներ • Հ#ււ# էմասսաոսն մասէե%սէգ.էր մի % Հոն քա^
ղաքագէսա րէորՀոո մի • Հոս րաոձանռ « Հոն գորձ՜ •
մերշապէս արտի սէեմնառ շաա մի րնաոիր ^էրքեր , էքևա^
րելագոէն գործեր , ամե՚նլ^ւաիր առգայ^իէներ • Բ՚Պ13
ադէ է փ՚^՚՚՚՚^եռէ ք եւս թ՜է է^^^ձ միութեան կապ կս՚/ր
ասոնը մէ9 ւ ե "Լ-րիյ կս*պ մի չէք գան սար , ոա/օ եթէ
սրսէի և. րդպէ կապ մր % իմացական միուԹ-իլն մի ։

\թերՀու.ն մաաենստգիրր որ րւր կդգեկին մէ9 ան^
քու՛ն կր աքնէր Հաւու քՅ՜եան 9գսւստկստր ե է^"՚իր գոր^
ծ՜եր Հրաաոարակե§* "՚րէ շաՀս^աակր որ ձիթե*նւո§ Խս*^
ոաոութեաէէ %չանարս/նր քաշու. Թեան սրոֆլ կր պաշս§^
պանէր և. ՀսոոսԹեան օգաակար ռադարի իղձր մստո,
կր պաՀէր * •ճ^՛"/ Հոմու^ապեաոր որ Հս91ուԹ՜եան կեգրոն
մի ձեւ֊առնեէոէ. Համար գիսէէր աստչն ու. սա,րն ու. գրի^
չր ի մի իւառնեչոմ աշաարականման ռօրուԹ՜իւն մի կազ^
մեք» իէոՀական սեոանսօ֊որր որ իւ.ր առաա գրամհսնւ
կր րաղձայր ՀպւուԹեան օգւոակար Հասաաւոութ-իսն մի
ՀէՏեեւ^ և. Պէուաղեալ Հայութես/ն յարու.թիմն աոալու.
Համար խորՀուրգ կը Հայցէր , ըսք^ք աղ^ , ոմն1իգիրք

էյ*^ րսէք գա.ք որ սէսգսէքթե էրոզոէ-թ՚եաեց և. աեցից
սԽաոեղեակ չէք • Ր^^Ք » ք^է /^^ճ ^է՚՚^ք^է*^ ոեՏեէր Հսէ^
յուԹհւեո այգ– ^աւ֊էսսէսրապէս գ^՚ք^էէ ^ Հաււսսէսրսէ^
պէս երաւսսէաաաբա որգԱ^ոցբ ՚քէք* իւրսւքաեչէւ^րե է
նոցանէ առանց էրէք յս»ոասռ.եոու.Օ–եսՏե Ր^գ մէւ.սոՏԱ |
մէաքն րոձէէ.,ռ1և և. սրսէէւ. ձգ.սէեաէ էսռ աքն բարձր րա^
ր/էն , որ Հայութ-իէ.% և. աղգութիւն կր յ՚՚րքրրքէ է ք՚^քե
իր1^ կարձ^ևս թ-է փ"քրէկ ^Ւ^Փ Պ^ ե* արաագրէր \ և.
Թոռ հու. աայր ոպ/ն րհւէարձակ անէուԹե՚ան ասպարիոԱն
սէ9 I որ էՈէսրուրե՚րե՚ալ և օ՜փեաւ Ր^աւ րաղգրն է որձա ^
՚եաց , Ղւ%ս1սա1մնաէՐ էակէ մի առա9նորդ.էրլոմ ՝ երթ-սո
գանաւ րւ֊ր գագարր գոյուԹեան կե՚գրոնք/ն մրպյ | դ՚՚ր
քքնքն չէր աոեսնևր , եւ. որոյ լքէնևոէւթ՚եէտ/ն Ար այ իրական
գրաութիէ% էՈէ չունյէր » որուն Հայու.Թե՚ան սսնոսե կու.
աայր , այլ թէ զթ՚նչ էր և ուր , չէր գիտեր պարգ^կևր^
պով րացսէսէրելւ

Այսպէս կիմանաէՐ ես իմացական և րգձական մի^
ութ՚եան գաղսէփարր ւ որ Հայութեան 1Րիու.թիւ.^ ան^
ուամր մ/^ր9ի՛^ գարուս մէ9 ահրեց % ^եմ^ անարգեր
գայն նւ ոչ իսկ կր մեոագ.րեմ*։ Այգ՛ աո^էոքի՚ն ասաիճաէ/ն
էր %երգորձ՚ական գորքՒունէութ-եան և. միութեան , որ
կրաւսրական գորձ-ունէոլթ-եան և միութեաՆ չր9անին
աւարաելէն եսոքն կ*սկսէր յերեսան գ՚ոք* Գոմեմք ժա^
մանակրն պարագայից ^ամեմաա գորօ՚ել կրՁ"Փ՚"ՐԲ >
%ուիրեմք իր1/նց մեր անևեոձր երախւոագ.իաութ՝եան
զգսքցմհլնքր ե րացաարոլ.թիսէ/ներր % և յորգորուիմք
անոնց օրինակէն է ոչ թէ ՜ճիչգ անոնց րրստձն րնեչու. ,
այ§ անոնց Նման ժաէՈձՆակին աա^ան9աձ–՚ն յքնեէու. %

Հայութ՜եան 1Բիոլթիւ%ը աւուրս րանաիւօսութ–ես1ն
Նիւթ առաձ՛ ր լքա /ով % "^ ինչւգէս որ Հրաաարակեալ ծ՚ա^
%ուցմունք ղայն ձեռ իմացուցրն , -«- 1ւ ցսարգ Աէիրսւսլե^
աոզ^ միութեան գագափարին էգարաուպաէոշսքճ յարգան^

վ^ս վկաքէ՚ւէն ^"՚քԲէ ՜՜* ^է՚Ղէ" Տ՚՚՚ՐԳ բացատրեցէ %՛^^
աէտք մհ ե՝ղգաէՐ ասէոպապէս ե. մէրե^ն յաէԱէէսրաա
բէքէֆ թէ եբքւ Հաքու թե-ան յրիութիւն կ՝շսեաՐ% չեմ* կըյրա
՚նւսբ ա// ե՚կս օւսէսակաե սեպեւ ա/^ էմասստեաև և. աօւաս^
ք/էեսէկսձ մէոսթ՚էսեքլ զոր Րդ^է^ք կր աած-ֆ ոք 1ւ ւֆա^
քոմկրնկսէսւֆէ Բա է, ական ժամանա^էրոն յառաքե՚ցին ^
ե. ՚ւ^րքք^ Աէաո1§եերս է ԸԱԱ ^հ՚աքեց^ ղոր յեո9Ան գստ^
բե՚րր կ^եո^էէն է Հաքութ՚իմեր • ոչ^ եւս մթոացակաե ռաո^
ւֆ I եւ ոչ^ է ԼԱ ^նօփէօսէսկան յէշասէսւկ մի , ա// Հոէոմե^
չոյ բմեեսսէասաներորգ ոասսաւ.որ և. քսէզզթքւսկաե գս§^
բու. I չուսէսէւոբ և. քազաքակաե արգեաեց նշաեակ է քԼյ^
սօբ Հայու^ԹէմԱե էբակաե 1էե) է , և. էր ական քւն% ւք՚^^^Լ
կր ձգսաի I էմացական աարոԼնակբ ալ էրե՛ն Համար չէ •
մէութ-էսն մի կր աաՀանքուէ Հաէա.թեան Համար էրա^
կան ե գգ***Փ I գործնական ե ՀԷՏնական , մարչակաե
1ւ էոեղական % Բ՚՚ցց էէօսից կարգս չկանԽեմ*^ որպֆս դի
էՈէսկաւ. առ ասէկւսւ, պարռարանեչռմ^ կարոո րոամ*դ թ՚է
^իշգ գադափարս աբսաաքայաեէ^ ե թ-է Թէ՚^բ իմացոա^ա^
օ՚ոց առսաշքր առնուաէ

յրի էր երրեՏ8§ , եզռարք , մեր Հայասաաեր % և. մի
էր ՀսԱոլթ՚իւնր ի սփիէ^օւս մեր երկրքէն . Բ՚է/Տ "(/^ "՚*
աեն միու-թեան ՀիՏե ու. կեգրոն եռոո քաղաքական
ԳԴ/՚՚՚՚֊քք՜ի^ր ու.նէր , ե Հայկառնեան և. Արչակունեան
Հարսաութ-իւնք իրենց սքրքու.նի մականին իշիաանու,^
թեան ներքեւ. կր միաէւոբէին ամէն Հ՚՚Աեբր և ր՚՚քբբ
Հաքութիւնը է Այն օրր ե-ոալ և Հւաութ՚եան միութեան
^աք իէ9սիլ ոչ նաաաակ կրնար ունենալ ե ոլ օգու.ա տ

Բագրաաունի իշխանք , որ Հու/ասաանի էէբպյ ք^ւսգ
կապեցին , Հաքութեան ամրոո9ու.թեան մրպյ է^ՐՏ՛՛՛^
էշՒ^Լ * ^ շաս՛ "՚ղէկ կրնամ* ենթագրել որ աամներորգ
գարուն մէԼ Հա/ասէր անձինք կարոէլ ւքքնէին միութիւն
քս՚բոպել Հայութեան մէԼ* և աեմնեւով^ որ Համազգի և

^ամսաէրո էշխանք թ՛ագ կապած՛ 1րն յ\^է և. է ՜կարս և.
ի Վասաուրաեաե , և. իրարմէ ս/նկաէէաբար ՚եոյն Հայու.^
թիւնր աաշապանել կը^ կարձ՜ւ/ն ւ և. յանուն *^ղՒ՛ Հ"՛"
ւու.թեաե իրարու, գէ՚ք* ""՚֊Ր ^ *եիօակ կր շոէլառն1/ն ,
իրաւ.ու.նք կրնսքքին ու.%ենաԼ^ ՝ կ*ըս1ոՐք Հայութեան մէ^
՚ու.Թիւնր յէ^լ աալ աեոեց , /ւ եղրայրասսլաԱ գոոներ^
Ղւք^ յեաս կասեցնելէ Այ ՛է ^քէ^ է ՚քէր Հայութեաե
իրական միութիւնԸ խախաեցաւ , և, ևբր քիուբինեանք

^էւէ^է"յ էՒՐ*"^Ց "^՚քր՚՚՚֊ք^^՚՚^ց ապաւինէրա» ՀայուԹիւն
մի կառմեըիւն , աակաւ.քՏն չկրցան ե. չյա^ոզե՚ցան /Րւգար^
ձակ Հայոսթեան կեգրոն Փ^ել* աՐսՏնաւանգ թէ իրենց
իչիէանոսթ՜ե՚ան յերչՒն սէարքէներր Լաւո^ական յարա^
բերութեանց և. Լաաին անձանց մի9ամաու.թե–ամխ Հսւ^
յուԹեան /^ամէսր նոր անշատու.աՐ մի նաիւաասօորւսսաե–^
ցքէն է ե՜կեղեցական րէսրձրաթոռ իշիէանութեան րաժան^
էՈա/բր է Հայասսէէսն ի՚-Ր Աէիրաաեաոո էսռգաց մֆ9 աչ
րաժնուեցաւ. • և թ՜էպէսէ առ ժամսձակ մի միոյ միայ^
նակ կաէսերութեան աեսաւ. ղինքն րոմանգակաաէս
Հաաասէկ , Բ՚քյց նորֆն իրեն "՚էրերր մէկէն սէւեմւ աես^
նալու. սլարսւաւորեցաւ. % կլրոաական յԱսրւսրերութ՚եանց
կրկ1ք^ զարգանայյլ կւրոաիոյ էէաւանութեսւնց աչակեր^
սէեէոյ գոսռ րացաւ. Հայութ՜եաե մէ9 է ե կար ձ՜ ես Թէ
չբստւեց իրենց մէոս/ց ե սրսէից մրա/ իշԽստնութ-իւն գոր^
ծ՚ստՏ՚եէք և անքմնելի ՚Ասաուած-ուԹեան և. անաեսանե^
լի ^սէնւէերձելոէն իսորՀրգոց պսէամութեսօՌւ գմսէոս^
թ՚իսմներ սլասէճառել^ քաղաքսւկան գրից ե. րսւժան^
մանց ալ շարժառիթ եզսէւ. • և. Հայ աղգութիւ^մն աե^
սալ իւ֊ր ծ՚ոռէն մասեր րամնուիք^ "Ր՚Ք նոր անույսնե^
րոմ նոր սէոգոսթիւմներ ձեւսէցան և նոր ոսէոաքսէկան
գիրքեր սէոացան • ճւ որ ^ար եսււն է այռռիմամարւո
ՀստկառսւկութեսօՌւ միոյ միայնոյ Հայութեան դյժերր
ի զուր վաանել % ե ներՀակըՆգգէմ* ուզզոլթեամր ոչ/^ա*

ձ

չացեեք^ քեչա էս ի քւեագէտակաե և. է ^ամաոէսգիասք^
Լան կսէոգէ^ նոէնէսչափ րսէցսէԱԱէեաԱ Ա. էէաորսէսսէկաե
օօբռւթիւնք և. քանակութիւնք զիրևարս կ*ո^չացեէքե %

կաաՐ թէ ըսԱ. եէ^ս ըսեաՐ% խէէ որ իյացեել կ՚ոսպեէՐ^ չա§^
կր ^ամսէրիէՐ ա1րէարկոէ֊թեամխ մէայն ձէրր մաաց սւււքև.
ռէր1րէք էսռանց Հւսրկ սեպելու, յաեոսէմասեառաոո ՝էրո^
ոութէւմեերո պաամեէէ քԼյ՚նպիսի գէպքեր կաե^ "Ր՚^Տ
սէաէոմու թիւ^1էե իսկ էէփ$որժ չէ ^ ե. ոշ միս»քե ախորժ չէ ,
աէա և. աասէշաճ ալ չէ • վասե դի որ^ց յսէեցաեօք էսքև
ասմե^նախ գոր^ ու,ե ռաւ. \ կաաՐ աաամէօ,թէլ.%ր գասէաՏ– է
էսրգէՆ ոաեոԱք , և. կամ* պասւմոէ Թեաե Խսրոց մէ^ աքե^
պէս ծ՚ւսօ՚կեաէ նւ անէէէսէո եոաօ՛ են § որ ծ՚անրաէոաոռէոուկ
է աշ1սատաեքըլ և աԱստոյգ ելքր և. անօգուսէ Ն՚^քր
ռաեո՚եք է ՐԱ^ հանելու. % ^աւռճ առներն անռան , յւււքՀ0
յ^եսւեսասհքեերր կր Տեաե , ե *"յգ ^եսէեւ.աԱառ որոնք որ
»քսէսնակէռ են^ պաաասաանաաուութիէ^նր չեն կրեր • «/ա«
ւէձն դե քք « քւրենք ք Ա(յէ ժսէմաեէսկր առանռ ի է րեաէա կէԱա
ւքաո կաաստրեո դսոես ։ քէԱչու. ուրեՏա ասսահկ հագսոեոոմ
յարձակրլ այգպիսե առ մրա/ է

1Լյգ է ^Խգ պաս՚ճաոձէ էէՐ ^արեւսՏԱռի ՚ խօսիռս %
սսքկօսե կր յա.սամ* Թէ ր մառ ու, աժն աա Հարել անսե ե^
դաձ– չէ • վասն դի գ.ուք կ"՚րէ Ը"*– էՐՁ՚ՊՔ իմ^աէնալ թէ
ինչ է իաՐ միտքս ^ և. իեչադէս կընկաաեմ* ես մեր արգի
ռաժանմանց վիճակր է Այգ իէօսքերս պարս են ^ ե կր
կարձ՚եմ* ) թէ ոշ ոք կրնայ ասյլ ք^գ "աՏէ ի*^^"՛ *^ աալ
իմ* ռսածներուս ք ե. ոչ^ իսկ ենթագրել թէ ես Հարւ.^
թեաե միոլթիւնր իրական ա^դաձ՛ ասէենս | կարոո ոա^
րոմ* ասեոր րոՆական միութեաԿ իմասա աոէ.աձ՛ րո՚ոէ |
1ւ ուդեէ և. պաՀահշեէ որ ամենայն Հէոյ թռնաէւաաեաք
Ր11պ 1 իր*՚*րմէ սէարրերսւ թիլն չուզենալ ո% աեդեաւ. ^
էՏչ քւնակոէ^թեաէ/ր % ոչ^ սովորու^թեամի գ ոէ կարձ՚եօք «

2

- 10 -

՚՚ճ Ք^Դ^Ք***^ \ ՚՛^ եկեդև^ևաւ. % "(/է յայէք՚նայնի և. րս§ո
Օէմե՚նայւփ միաձոքէ մքօէւթ–քււ.ն ւ/ի ևւսզյևէ է ^է՚աս կ՝րս1ոՐ^
մասն ղի չևմ* անդ ի տան ար թէնա* որ քօՐ իօսք&րս է/ահկ
և՝րնէ ^ կրնաք ե՜ղանէսկաէ. ԷՅն Նաև. էմ* գործ^ե՚րէս ռգաձ՛^
ոսէլ* և. աե-սնելով ղիս աշակևրա և. գորձ՚ագիր կաաոար^
եաէ և. ամեՆակատարեաէ միու.թ–եաե , այնսէէս իՏե 1/ն^
թ-ագրևւթէ Դքքյգ Իբր ՚մն ան օրին ե-չի Հրաման մի և. ^արկ
մի կ՚ոսղե՚մ* ամենու^է մր՚ք/ հ՚անրարեւՆնե-էէ ^ե մ* քաշու իր
րսևւ յայանապէս է ք^՚է € կամֆի ղի ամևԿտաքն Հ՚քյ էի՚^էր
իրր1ւ ղիս 1^ ի մեփսինս ^ քէնչպէս ևրրեՏ^ ^օղոս գարձէա»
աա-նելեաց ի^գէրի ՚^ ՚՚^Հ կը^էր * ք^է < կամէի ղի ա^
մ1/նսվն մարգ ւի*նէր իրրե. ղիս ֆ ։ Բ"Ա^ ե. միանգամայն
կո յարեմ*^ թէ Հսւյու.թե–ան միութ-ևանո Համար* «94 <ււ«
մէէնայե ի՚ն^ որ օգէոակար է , »մնանօո1էնելի ե՛լ ս է • և. ոՏ
ամենա^քն ինչ^ որ ի շինութիւն է և. ի շաՀ , Հ*՚*րկ է "ր
պարսէաւորիչ^ եւս ոսուի ։ կան կետեր ուր անոնիլր ա^
ղասէութեան սկղրունքր աէէոք է յարգեմք • սակայն
ւսռսօ.եէ մեծ՛ ե րնգՀանուր րարւոյ մի աեսակէսքիններա,
յթեւ. այգ աղասւոււԹիւ՚մն այ ղոՀեյն , պէաք է որ մեր
և. ամենեռուն գաէոասսաանաւ. իբր Գ"՚1^ւԻ Հռ^ակուի և.
իրր Հեսէեւեչի ռուռուի է ՚կերեռ1^ո որ այ առա9 տեր^
թստմ^է հբր անսւարրեր րանւսաօս չէի կրնար քանի մր
խօսք չզբ"՚–Տ^Լ* որով^եաԼ Ի՚^Է"Ր եդալ և ինչ որ գոր^
օ՚ուեռաւ. , իմ* էսնձնական գիւէոս չէ ^ ե ոչ այ իմ* ար^
գիմնքս * ՚է/լք յառա^էգոյն քան ղիս անոր ղ ազափա^
րր ոմնեռան | և եռանգագոյնք քան ղիս ***1Գ գաոսա^
փաոր ղ որօ՚ստգրեսրն « և. ես չեմ* այնչափ յս»նՕնսէպաս^
էոան , որ ուրիշներու. արգեանռ ճ^եո^երէռ յափչաս§կոո
էինիմ*։ Գառնամք ուրեՏե մեր իէօսիո կ*"րգր *

\Րիա.թեան ներՀակր կրկին է % բաժանում* և. աե^
միարանոէ. թ՛իլն • րաժանում*նիւթ–ստկան է , իսկ անմիսւ^
րանուքՅ՚իւն տեսական է* սակայն մին իրրե ղմիւսն է^

- 11 -

ոէսեաԱ I ճւ յէա^թ՚եսքԱ բա ու ոա\9 հրակէէէեապէ-ս թ^ասէ ^
և. գսք/ս ^ս»րե չոէ.*նէմ* էսմենե՚ւ ւ^ւն ու՚նկՆգրսքօգ. մեե՚նս^բա^
*եեէէ յԼյգ սնղբուՆռր– ձե՛ր սրսաէԱ ՚^Է9 ր՚՚է. սօփյաոե՚սւլ է •
և. զգ§սծմէէւ.՚եք և. ոսսմոԼէւք է սոյե ռձես ^ամոզսէծ– են »
ՀայոԱ.թ՜ե–աե միութիւՆր մեկեստռաեելու. ^ստմար ^աոե է
րնձ ՛Սա ի ր՚^՚գրդ/ե ^ոգին 1ւ Նաասէէսեր գաԱսէէ^ եւ ցու.^
ցլ^եէգ և. ^շգ^է* "Ր՚՚շ^Լ հագութ իւնռ յէքոույ* մեք կր
գանուքէէ/ք I և. զռ ալի ևերասմ յ^յ***փ1>՚ք և. շօշափեչ էոս»լ
թէ Է^Լ վիճակի յէ9 է այսօր Հայութիւնբ իւբ միու^
թ-ռ-ստն ՚եկաէոմայբ տ 1ԲոռՆս1մք այն Ժստմանէս1լեեբբ ^ ^՚Ի՛
բարք , որ բանաիօսք և աաենաբաեք եւ ք^ր՚՚դիչք Հ^«
րացեալ սկղբունք աէր կո մ1րկնէին իրե*նը ոսն1լևգրաը ^
առհաէեռ շասա ^ոգ աաեեքու. իէէ ՚ք/^ սկգբ*՚*–նքբ յարմաբ
է թ՚է ո) էր^՚^Յ ու.՚հ1^ոբառ գս» սու՛ն է կամ* Թէ "փ՛ ուն^
կբ^ԳՐ՚՚՚ց Գ՚՚՚՚՚Ր կթգոբծստգրք^ թէ կ*էսբՀամար^(՜ "Ա^
սկօբուՆ^բ , կաէՐ էժէ ՚^^յ^ "^ԳԲ՚՚^՚^ՔՐ Խ՚Ւ՛^ յս»րմաբ է |
կամ* թէ վիճաէլնքււե կբ*եեբգ ոբ նոքԱ սկպբաեռ ^եէոէւին է
\Լ,յգ**ւԻ^ի ԽօսակռուԹիւեք մեծ՚աւ. մետսամբ չ^գ. օգս կր
էքեգէին ^ և. աւ.ելոբգ կրևեութէէքմնե-ր էին % իմ* միւովբս
չէ 9–՚<7 1ւ Տ^եդի միոսթե՚աե գովեսէոր րնեէ^ կամ*
թէ վեր առ ական միու֊թ-եան մի պայմամներր պաբռաբսէ^
նեէ^ գիաեմ* թէ գուք իրաւամբ կրեայք յա^քնժամ* գը*,
լանաէ ինձ ձեր բարեսէր և. բէսրեմիսէ ունկնգրութիլնր •
բպյց այժմ* գռնէ իմ* բարի գիսէստւորութիւ՚նս յ՚՚^բգ"՚է՛
՛նիգ, կրինգրեմ*^ Լ մի խսաիւ. վարուիլ չ^էգ իս ի մա^
սի՛նս % եթէ յակամայս կ^սաիաուիմ* երբեՏե գթեէ^ "Ր"՛/
ես զպւլս եաերել կր Համարձակիմ* ե պոր իբր եաերելի
ճեբ սէո,9եւ.ր կր էէնեմ^է

Հսքւութեան միութիէ֊*նր , որ %աի§նաբաբ բայ՛անդ
մամբք կր ֆլասոսի , այսօր արգեամբ Աք/գ է"՚Րէք1Լ հ1Լ
կրէ • վասն զի բաժանեաէ եմք Հայքս եկեղեցեաւ. , բա^
մսէնեալ եմք ազգաւ , բամասնեաէ եմք ս$եզեաւ. ^ բա^

- 12 -

ժանևաԼ &էՀք պևաոէ.թևա§Ռլ ՝է ռամ՚անեաէ 1ոԸք լեօոԼաւ. ,
բ^աժանևաէ էո/ք իշխստեութեաէՌւ . Թ՚՚Դ Գ^/Լ ^՚–" Բ՛"*՛
ժան մուժես ղրրս յՒշէէ աաուոեալի է , իսև գիօսաս/նեէ

լքուցիլ ևսս կշւիհի %

Բաժանևալ ևմք Հայքս ե1լևղիցևաւ. է Այգպէս կ՝աեա
ուսՈէևւՐ^րիսսէոսէսգասաե Հաւսաէացեէոը յ1սսերր% «/"/"՚
Կւլբ՚^շէ՚է^ քրէսաոնևաքք ոբք գաւանութևանց ձեսև^
րով^ և. քւառե-րոմ և. էրասասոԱ,քժեաեւյ աարաձ՚յէսե եեո^
պերրոյ իրարմէ կր ռասէուի՚ե % Հաքասսէէտ/1§եաէոս ևեեղէրց^
ւոյ *^»գէ.ոյն Հես9&ւ.է՚լու1 ^ ե. բւսրձրսէսէորճաե պէէդաօնս»^
կան և. մե-ռ էսմևՆե-ցոէ^ "էր^Ժ ^՜ ՚Կ՚^՚^կ՚՚^ո-^էհ \Լ^>^՚1^
ք,էԱԱ9ա$աորու.քէես»Առ*ԱմաԿողութ՝եէսմօ. , չևէՐկրնսքր իռր Ա9էտ»ր^

ւ

բեր կբօես րեգո^նել երկու. կւսւՐ սէւելր կերպ յթրեսաո^

*եէու լժրւսհերբ ^ ոբոց ^ր§Ուէւեփր սւսէբբեբ չե՚ե • սսէկէՈէԱ

ա/ու չսւրդ եէեր ^ որ աասկաւրհ բաժաեու.ս էՈէ գուաըհեՆ

Հւսրւ.թեւտէն մգյ Հռոփքէստկան եկեռեռւոէ Հեսէեւոդոէ.^

թել՛եր և ^պւսէոսէկու թ-րւ^Ար , րեչպէս Նէսեւ. Բոոոքս»կաԿ

եկեղեցեառ աչւտտեերսէու թել՛եր ։ ՀռովմէսՅկս/ե եկեոեռ^

ւոյ Հեաեսոզութ էսն և ^աասէակութքււն րսէ » ոչ էբր

սունանշս/ն ՚նկէսաելոմ ս»ւգ բստռերր % վստսն սե էւուք Ք՚^ք

գբս՚էք % թէ ոմաեկ կստէոսէրեստէ ^աաաակութրւ՚ն րնգու^

՚^էւՐ * ^ ^1ՐՑ "ւ՚՚^Րք ^եէոեէ-ողութեաէ/բ գո^անափր , *նո1ն

ւ^քե Հո-ովմէստկան գստսու.% մֆ9 կրկ1՛^ սէաբաձախութ էւԱ

պսէսէճառեց^ ւոարստձաէնութեւն մր որ կրՆար թեբեւս գե^

զեցէկ արգէւնյ^եր ՜պսէոէսբերել է%աասսէ միութեաե

Հայութեան , աւէ վերյէն %որ բստժանուս մք^ քԱ§ ^էսեե^

էու. ^ակսէմիսէեցաւ. , է**կ այժաՐ չեէՐ գէսաեբ ՚^շգեէ թէ ՚^^ր

պէէոե կարենաւ աք^գէս^ կկեոեցեստԱ. բաժանելոց մէ9

Հարկ էր ՀաւՀոռոՏեերն աէյիշեէ^ սակայն էբր է յէշ^՚՚՚՚՚՚կ

յեայն • վասն զէ բարեբաոգաբար կարբ նուառ է այգ^

պիսեաց թէ^ր % "ՐՔ ե ոչ նշանակութէւն ե ազգեցու^

թիմն ոմնեցոռաաբբի էֆ պէս կյլներկայանան մեր առ^Լ է

- 13 -

ԳիաեւՐ թէ աէաք է որ յարգէոՐ աքե կրօնակաե
և. գս»ւս^ուԹեասե ւսդսւսէու թ րւ՚նր , գոռ գարոէ^ս լուսա^
լորու թ1ււ.%ր եր ,Բ՚սր՚9օէ • և. էրր Հւաասսէաէտեաքէք ՚եե^
րողամրսէ նւ սքոսւէոամրսէ եեեոեռւոյ սաստսաւ որ | աէսքք
էոե և*դգայ^ յ՚՚՚ՐԳ^Լ "քք^՚կհ^հ րսէժստնա/հւնյթեեր՝ սորս
*եաս չգասւաաէսրսէեր եթր աէ^եերե՚քե անյսէսւուՁե ր ճշսա^
րէս» քրէսաոսեաե եեեոեոՆոյ • սաեէոէե ո% սէաաքէ՚ն րրր
^աբսռգրք նւ Հա§ու.Ա ե ան է1րոէ թեան անձեա էբ Հե^
ս§եա.ողք էրաւուեք ոաքեէմք քք՚ուհէ և ոոսւ էսեսիա% որ ոքյս^
պրսր բասժաեաքու%ք նրռստն ռմևզ %սէեւ. առգսէւ. րս§յ–Աէ^
՚եևէ^ ոչ թէ աքոշաօԱակաե և. արաավ^քէԱ ձեւով յիաքե %
ոքյէ և. էրօք և. արգևամր % կրաքս/ն Հարւթ՜եաԱ սէշ *եոր
եեգրոէէներ սաեէլձ ելգ ՚՚Րք ^է^ կեգրէւեիՆ գիմամարա
ուդզու թիւ-ՆՆե՚ր ունեէքս/ն , ե. ոչ թէ ՚ներվփե յառա^ա^
գհմհւթ-եաե րառձաԱօք միաւԱ ս§շ1սաւոե–^ս§ն % ***Ա սո»ր^
տոնչոոական գ/՚րք՚՚մ ՚Օ՛ ^է^՛ կեգրոեքէե ֆլասելու յէէոե^
^աե • և. և որ այր եոբօր գէէՐ^ իրրեւ. թ չհամի թչեամԼոք
կսօՐ իրրէքւ. աօգ առգի գէմ^ կռիւեևր և. իէեգիրեեր յա^
րուռքէն և. յկեռքէն տ Ո^Ր յէոաւյեսՅէ ոօրութրւնք մր Հսւ^
յո»–թիւ%ր պիսւի ոօրա^էէն % րաժաեեաէ ղգրութրւեք
Հպյու թիլեր փեռեկեցին • և. Հպք Հաքու գէւՐ կրցաւ
Ր*՚ել* իս քոլ աղգէգ տնմ*\

Գիաեմ՝ ե իէոաոոմսէԱիէՐ թէ րաղմաթիւ և. ազ^
նուաիո^ ստնձիՆք* ոքյգ սէստրօրինակ գրից Հպաաակե^
/ոԱ ի"կ I կրՁ՛"՛^ *ներե§ որ գէպքր ^ ժօէմանակո զիրե՛ն ք
մասնսէւոր եկեռեռւոէ մր ռստւակ րնե% ք իոկ իրե՝նց սիրա
սւր ե իրե*Եռ զգէսծ^յունքր չուրառաԱ ^ և. ոչ սիարւ էսչա
իաաաեռաե ե կ*ւսչասէաի*ե որ յուգ սաալ ուզոչէւթ՜եսէնց
արգիւ՚նքր չծ՚աէ.սղի ^ *'^IԼ^ ան^սօոէսրար փ՚սթ էոարրե
1ւ կր աաեին որ և իոէ ւսռՕի մէք իրէէեռ %պասսէր ե գոր^
ձ-ակցռւթիւնր ր^րե/ յօժանգակու թ՜իլն միակ Հայու^
ան I էնգաՏնելոմ և յանձնառու ւ1ք^^1ը4 Գ"Ր^^Լ

- 14 -

մեծ՛ եե–գբոնի*ն Հա է ու թ՜ե աե %

\Լյգպիս1ւնհչւէն շասւևրր սւչասէր^էսծ՚աեփթ են^ չսէսէէէ^
որ յսէեոսանէ գէսէեէՐ^ և գա^ք եւս գևռ շչաոերր կրնէտէյք
գիաեաէ ռորս ես չեմ* գիտեր * սէսկպյն երկու, ա արագ աք ք
կան ռորս սլւգարսեսյց*եկաւոմամր աՆկեոծ՜ուԹ եամր աէէոյթ
է Նչաեակեմ*է քաետ որ էրե՛նք կ*է^ե*ն մեծ է և գէւ.ցս§ռա
%$սկան I մասն որ սյռս§սե§ գժոսսարու Թեանռ ներքե կր
գործեՆ , սակայնդ մրՆչ^ իրե՛նք ան(^էսասէրար ստռգ այնա,^
թ՚եւսն ^սէմսյր Րրենռ աստրսւքր կր մճսէրե՚ն , եշաանու^
թես%ր որո^ն սոմորստբար իրե՛նք ե իրե՚նռ գործերր ե՚ն^
թսէրկուսւծ են % կ* աո-ստշնորգէ՛* սէրգեօք նոռա իրե՛նց
ՐԳ^ից ոսղզութ-եան մէ9 % իւ. եԹֆ չառսքքնորգեր ք ոչ
աաաքէ՚ն րաօմօք կր կորսուի իրենռ գործ՚ոռ ազգեռու^
թիւնր առգաքնոլթ-եսէն ՚նկաամամր է կլ. գարձեալ^ գթ
է զի պյգպի՚՚իք պար աք մը կ*ռգան թաքնութ՝եան ե
գաղսէնու.ի1 եսէն մարագա֊րի մր ՚ներքե ծ՜ածկեա իրե՛նռ
անունր I և . յաճաիէ ՚նաե իրենռ գ ործերր • ինչու, կր
մաիսնան յանօգու.ւո իտօսիռ՝ ի ռննութեանռ ե ի իաոր^րր*,
գած՛ ու.թ՚ե անց ^ "ՐՔ կրնան կաւաարուիլ ի կոոմանէ ի^Ր^
եանռ եկեոեցական կաւՐ աղգաաե ւո ական իչիէանոԱ^Թե անց ^
ե նաև. ի կողմանէ իրենց գաւանակից րնկերաց % ի՚*նչ
է ագի\ "(/7՜ ՚Ղ*"Բ՚"Գ"*մետ ՚^շ^*^***կութիւ.նր % "Ր"3 Գ""

յոլթիէ^շ "ձ "Ք հս^՚*՚յ ՚^*–ր*^"՚ս ծ՛– եթկ պ/գ. սլարա^

Գ"ՍՔ ^՚"՛^ » ՚քձ "՚պ՚**քէ^ անոնց Հեաեւութիւնր միշա
ֆլաս մչ^ է , գոնէ նուառ օգոսսւ ^ մասն ՀսՅէութեան է
յԼ^աւասիկ իմ* էոեսութիւններս Հայոռ եկեոեցական
ռամանմսւնց նկաամամր • իմ* աեսոէ.թիւ.՚մներս ադգ,ասի^
րի աեսու^թիւ.նք են $ և աներկրայ եմ* թէ ստզգասիրացգ.
ռգածմանց մէ9 անոնց արձագանքր պիւոի հ,նչէ • ս»»ս
պաաճառաւ. աէանպաարու.ակ կր յաււրնեմ իմ* միաքս ^
առանց շր^ր անութ ե անց գիմեչու. ։ կրօնքըլ աստուա^

\

- 15 -

էոուած՛ էգ յէւ րուէՐ էմասսէոէ^թե՚աԱ • պս ե. րսէո որու^մ*
կշ ՚նպասաէ այս աշխարհս կացա թ&ա՚ե և ազգային
րեեեոու.թեաեց ՀսէԱէոսէսաու թ՚եաե ^ ղորս յԼսաու^ստծ՛ օրր^
%սագրե՝էսց էհէ րույ*%էսռւստրոէսօՈււ.թեաե ։ 1քրՕեք^ որ ւսս^
սւոււսծ՚այքքե գործ՚ոց չրման չ^ամսէպօէէասսռէաեէ՚բ , երաքեք
որ սէսւ^ոէ-էսձ՚ա^ասէՈԱէս» գրուԹեաեց Փէէի՚ճաեք§ե չնպաՕա
էոեր դ երօնք* որ Աէսաա. ս§ծ էսգէր օրրեաց գորժ-էտտգրու^
թ-եաե չօժստեգսքեեր , քւ ԳՐ^Ր ^Ր ՚^գ^ր *ոէրու*եեան "րր^
րաոան նշաեսէւ.ն պաե^ալէ բարք; • րաւ. գ Հա քոքն ք^՚ըչ^
ուաէւութե-աՆ զի յկւարացի քԲարգար^իԱ ^աւաաքր գո^
ռառաւ,^ հրմէ էսեթ-էւ. զասակառ րասդյութրւ*Ահեր * լէնչու.
փրէսէոոսր ^աւստէոք՚ե ալ գոր^ր ր^ք^/ Հայոէ Թե՚եէ Նոր
մասեր րաժեեչու. է Ա^րքէքֆ "Ւր՚Ա ^ մրստւորուԹեան և.
մրուԹ&աե Հաւաաքր չ^ , ոոր սօ.եսէարաէ»Ա կր սորվեի
ցԱկ ասմփւ քրիսսաոնէէ , որն և րլրա էւր գասանու.թեաե
ձէրլր է

\Լդգ > Հ՚էյ^Ր է ^է՛ բ^^՛^"՛֊ էք ս՚զգաէ. յանում փրէս^
էոոսէ , ՚^// պաաոէ^եսէք ւբԲրիսաոս ձեր միոէ-թեէտտէՌւ ,
թէպէա և. էոարրեր կարե՛նան րւրսք ե Տաաւ ձեր կս*ր^իք
և. սէեսութ-իւնք քէ վերաւ էրաո* ք ոոր ա1ւն ո\ եսւես % և.
ոէհ»1§ն ոէ չրւալ գ ե. ե սէրսէ մւսրգոյ ոչ անկաւ. » յթմնել
ե փէնել ե էրր զգորհ՚ս րնութեան մեաօք սա^մանեչէ
Բայց ես էքնչու. կ*շաապե$Ր% 1բհութեան գորՄագրոլ^
թ-եան աայմամներր րաէՏնաեէօսութ՜եանս երկրորգ մասքւն
նրւԹր պիէոի րԱան • մեք սէակասրն պէէոք է որ մեր
րամանմ^աանց ցասաէի պաս»մէ§ւ.թէւհՅներր ք՚Աքքեմք ։

Բաժանեա» եմք աապէս եկեռեցեաւ ե ազգաւ. ,
բա/ց րամանեալ եմք եւս սէեղեաւ. ե աշքսարՀաւ. է Ո*՛/
կրնայ թուեէ աքն ամէՆ աղկահերր որք պարտաւորեչ1րն
մեր %ախա^պյբներո ասձգուիէո և նժգեՀ լքանել կփ^

~ 16 -
րատայ ե. քյրասիաք ափոսնքր % քկէէսրասւայ և. ^աւրոսբ

աարագէէՐ րեգ ^ոմ և. է^գ ց՚՚**ք*՚՚ք 9Ր"՚–էլ ԳՐ^՚՚տՒ
^ե-ռաւոր աշէէար^աց </^/ • ե. գ$ոս$ր երկեէ ներ^էռ սւսէ^
*եէ§ Էր1^ց ըեաաեէքր և. ըեէէէաեեեաե յիգաաա1^երԱ % քԼյգ
բաժանմսՏս չարագուշակ ^եաոե-ւանքնէ՚րէն մին ևզալ
Հեււասո1քլոէք կորուսար • մասե պր ՚^Րք ԱքԱէրաչէօսր^րս
հրե%ս ^պքրէքնէքէՆ մև1Խեռահ ե, օւասրաս մք;9 բեստեէր^
օաե I տւսեաւ. առ աաեստլ աւե էոեզե՚աց սովորու թ՚եանց
նւ լեպուրն , եե%ոաղս»վսէրութեաե ե. է^սէաեեեան յսէհսա^
րերու Թեաևո վարժ եռան « Ա. ինչչափ էսզգաքնութ՜եան
%շանք պակսեսաե , %ոէԱչափ օսէսքրէսկանռւ թեաե նշաեք
րնգստրՏԼէսկէքսան « մքէնչ&ւ. վ^րքհնքս աէՆշի՚մեե-րր ողողե՛^
ռ1աԱ Ա. ք^կօմեօքքե ք և. նսք՝ որ Հ՛՛Ա էր ^Րք՛ գս՚ոքւ՚՚՚՚կ՛՛*^
%ու.Թես»յբ. գաար երկրր մր մցյ Հասասօոուէ՚ոստւ. « աւսկր
Լե՚^ացէ է ք Հու.*եգ արաէքր է % իէասրոսէ է Ր^"՛ ամ1քԽա^ր %
^աբմ՚ա՚եալի րա՚ե մէ չէր եղակ . վասե ղի եթէ ք;ամ1
րաթ՜սէէ \ ւԼգրս՚յելե՚ոէ , Աս/եասարայ և. 1Րաէքգու՚եր գ՚^ա
Լէսկք ք ^ս»յաս«է^աևէ մէք Ձեաըավ Բ^էկ Հ"՚1**՚^Ղ է ք^՚^Գ՛՛
րատոՀնէք , \կ»^րոէ.*եէք , Աասու^ռիք և. ԷՐամիկոնեաեք
կրցան /»/ /«**/ է ՐՐ^^ց ^րէակաե* էսսորե-սսէանեաք և. ՜ճե^
սացր աօգուԹրւ^ր կորսեոՆէէոժ ^ րեչոէ. բնրկ Հաէառգրե
էսա օաարաղգր ՏՐ1Ր*\է օսէարէսռռ.եսՅռ մգշ գսւոթ-եէոմ և.
աԱոԱպ Հեա ^"99 աԽաո^ուԱ-եէոմր րնէոե լաեէսրամ %

ք^՚՚էէՑ "՚ք՚դ^*"՛– րս*ժ՝աեեաքրլլա§նու.ս չար ^եսէեւան^
քո միայն ալս չէ , որ ՀաքուԹեՆէ մաս էՈւ սաստէՆսաոա^ռ
կորսուեցսէւ. • ՚^// ՚եէսեւ ուր Հայեր հթՐ Հ՚ք/ ԿՐՑ"՛^
Ձնալ^ նոր մասԿէսլոր կե գրէէեեեր սկսէսն կապմեէ^ 1ւ գոդ–
անկսէիարասր յէի՚՚ր՚՚՚Գ ՊԴ"*հհ Հ՚՚Ա՚^՚^՚՚^՚մԱսեր սաեոծեէգ
ռօրու էմրւէւր րամնել^ և, ե-րռեՁե տսք պղսաէկ 1ւ յփչ օգ^
Սէակար աևզւոյ մի ՚Խպք մեձամեծ^ ռօրութիւ1էներ թ՜աՀ,
փեԼէ իրաւ. է որ կրցան երրեՏն յառա9ագիմէ^ւթեաե

- 17 -

ցոյցեր տալդ և. Հաքասաաեէ գոսրս է՚՚դր՚Լ Հ՚՚Ա^ր էք^Տ
ազգքւե և. աշիար^ին պարձ՚անք ^աւՌտրու.իլգ Ր՚է/Ց "ԱԳ
ամենայե ՀպյասաաԱէ և. Հպյա^թեան մէոէւթևաե գէՏսէ
աԽաՆզզակէ ֆէաս քւերաւ. • վամե զէ ոշ ոք աք է 1ռս կր

ալ գո^ կրեար ըյյ^է% ^րք– ե՚բբեՏե ւիզու.աւ. և. եբբևՏ^
եեեդեցեաւ. % և. երբե^ւ սրաոմ ու մաքոմ զինքե Հա^
յութեաե Հեսէ յարաբէ-րութ՚է՚ան մէ^ կբ էոԽսեէբ % ^է՚ա
սաևաԽ աեմիաբաեութեսէե աբգիւեքը չէ "(քգ է Պ1Լ%է^^
թաևաե բպժաեյաե • բ՚՚Աց ՚^էք^ե իբական 1խաս էֆ չթ
Հսոէսսաանէ &. Հայոլթ՚է-ան է ոբ է բու,%ին էւբոսէՐ խեղ^
՜&ութ-եամբ կբ ^եձ՚է և. չաբաչաբ կբ ՀաբսաաՀաբուի ^
յքքեչ^ իկբ պանգուիսւ զաւակոմեք կրեաե •աաբութ1րա%
մէ^ իբենց ^աեգէսաբ ճաբևէ% քԲիթէ ֆաաս չեղա է. յեզի
4^Ր^1^ •/ք^/ւ«ււ«ք մէ9 ալ մեբ *եէւթ՚ակաԱ բաժաեում0է տ
իբբ Հայկական է՚^գիրշ ձ՚ագեցաս և. պէաութիլեք
յՏոաբ&բէրցին Հայութեաե ^ամաբ բան աՈլ մնեէ ւ Հա§ու.^
թ՝եսՏն ^քկէրը փնառևցքէն % ^աա աբգիւնք կբռաւ. աաա
քւա^ բևբևլ Հայն յաաե%ի անգ. , սակաքն աւաղ , ոբ մե^
հ^աս մասամբ Հայ եբկբէ բամաեեալ ԷԱն այն գեոե-ա
ցէկ %շանք և. փասաք աբժանաւոբութ՚եան , էւ մէբ Խոն^
ԳէԲՇ. ^"^"՚ւ ազգ ու. եղել, գաաաւոբաց խղճքքն % քք^ւբ
էբ թէ կէ^բ միայն բնիկ Հայ Հողոյն վբայ գոբձ՚ուաձ–
Ըւլ^Ր 1 4. մեբ Հանբական բաբիքշ չաբգելոլէբ . ձւ նո^
քա ոբ աՈոագիւբ էին Հայ ութ եան բաբլէէյն գէմ կենաւ %
չկաբենային (Րէթ-էբնիքեան խբոխաաբանուԹեամխ Հա^
յասաանբ իբր հնաիօսէսկան իՏն բացաաբուԹիլն նկա^
աել և. պեգել^ թէ ի ղուբ կբ վէնառուի այսօբ յԱսիա
^բկիբ ՚Օլ "Բ բադմաաՈսբգու-թեամբ և. բնակութեամխ
և. կեբպարանաւ Հայ կաբենայ բսուիլ նւ Հայասաահ մի
կաոմելէ

ւ^չՐ՛– չ0""–ի՚^ք եղյքւաբք իմ՚% ինչու գուք ալ չշղ^

3

- 18 -

գէսժ՚ուրք ե՚րռ. վայրեեւսե մի ■ եր ւՈոած՚էք թ-է քէնչուան
ոԱ.ր ևր ^սւսեքէե մե՚ո ռլսէօ-աԱմանց չսՀոաչար ազգեցոս^

շասսսկելիքեեո ւսլ կաԿ* վասն զի ոչ^ մէայե բւս§ժաեեւսլ եոէք

եեեոթցեաս , բաժաեևաէ եմք^ էսզգաւ Հ ռայ՜աեեաէ եմք

սէեոեաԼ I *՚Ա1 ռաժաեեւսէ եսս 1ո/ք աետութ՚ե-էսմքւ

քւայց այս ալ գարձեալ մեր յաեցաեքէ՚ն չէ է քյթէ Ար^

շակէէւնքւ էւ. Բագրս$աոմնէ ^ս§ոստու.թ–եաԱց Ժամանա1^ե^

որ ե^ելոմ մսքք % ևր էոեմեէք որ Հպյ նաքսէտէոաբեե-բ է^

րարու. էէէմ* նաէաս^ձառեն գսւաո ռանսէևաց առ^աշնոո^

գեցքէե է Հաքաստաե , և. գէաԱսէսամ և. ՚^՚-ղելով^ Հայաս^

էոաեհ Ար այ օսէաբառգ./է ա էրե՛ր և. աիբապեսէոոներ ^րա^

սիրեցին ) և. եթ-է խոր^էէԸր մէայն մեր էԼղգՐ մեոագբել

ՀայասէոաԱէ օտար էշԽսՏԱոկՕ՚եաԱց %երքե էքեարաս մէս^

սքքն , րսա էս արգաըագասէ չեմք ւ1*^էր * Եր՚՚՚Տ Բ՚՚՚րդյ՛՛՛^

եաե ռերումր պյեպիսէ իՅե սասաէև ե թիւնագասէ օրէ%ք

է , որ րւեական, կսէոգի գր^աց ^ամա^աւասաբ ոյմ ու^

%ի • և. Հայոց այն Ժամանա1^երուն մէ9 ալ էր՚՚՚Տ Բ^^

րումը^ մեձ– գեր խաղացած՛ է % ^կարծ՚եմք թէ եր9ս/եիկ

ե րարգաւ.սէճ Հայասսէանէ էշաանք և. ք^**՚կհէ<>Ք. •/՚"^*՛

կարգական չարութ եամխ ե կամակոբոէ֊թեամխ կրցան

օսէար/ւն ձեո-ն աալ^ ե էրե*եց երկէբր օտար էն յան^Ֆել.

"ՍԼ ւք՚բՒք գէր^"՚Ր" ՀաԸսձ՚եցէն , քէեչսլէս € է՚որք խոա

րոց կարգսէե Ֆ • ե. սէկսէրամէսէք և անճՆստսէրք չարու ^

թե անց ամրոէաման մէ9 կրցան շբ՚-՚՚^րէլ ^՚ շփ"ԹԷ1ք ^ մե^

ծ՛ագ ոյն ^"րէքՐ ԷԲՐ ^"՚– ս՚զս՚գ ո/ն չ^բէք կամ* էբՐ 1րհ

կաբելէ բ*^բէք էր^՚^ց ^Րհրէք^ 4ր"\1 ^բս՚՚^էրել. մանսէ^

ւանգ. որ "Հ/ք– Պ^՚Ր՚^Գ՚^ւէՑ ^^ւ^ Ւր^^Ց ՚՚^^՚^՚կ^մն րա^

րէք^ ՚"/ ^"գ՚^լ ե. նկաաել փու֊թ՜ացան %

•թալ. յէնէն քբեՀրու-ժաննեբու ե Վասակներ ո/լ հ
Սաբգէսնեբու. ե. կէբակոսնեբու. քաաագոմ կանգնէլ*
Հայու֊յթ-եան ղգաՏ՚մհւ.նքե էսկ ^երեր էնձ այգպէսէ ո^

- 19 -

՚ճիո տ/ր գորհ՚եէէ քքս յիսոե էք-ր պէսաէէ1հւ.թ–եսՏէէ ւքր՚՚Ա "՚ա
էէ^անց երէց Է՚"Ր^*"Լ ՚Փ 1ւՐ*եեատեԱՐ 1ւ կը յաքանէոՐգ թ՚է
Հսոէսսաաե օտսէոաց մէ9 ւարսէքւսէժրե աիաէ /»//ց»/ւ թ՚էև.
ս»1Գ յաօքեէ^երր չգսԽու.էրե • Աէս^մանսէէցէսռ սօրու.^
ԹԷ՚^Ր % յարձէսեոզաց ռռ1եութքււեր ւ ւսշիէսր^ագրաևսՏն
գրէց աայյամներո , ^եռք^ կացութիւնր և. սւեսէոա.^
Թէւ^ր է "ԱԳ՚՚ւէ՚՚է փսԽ՚ճաեէ ՜ճանօւաւ ռս§ցեր էրն • և. ե՛րթ
անգէսմ^մր Գէասոէսց էոա^Մո Հաէէսսաոաևր Էր1/ն%1էրք1ւ, Թո^
դուց , ալ իրաւուեք ա/ր եզաւ. , ձևռքէ ձեռք զա/ե փո^
ասէնցեէ բէւեուԹեւսյր. եստէՐ ԽսսղազուԹեէսւՈւ , պպ1նքոմ
ևսսէք գսէ^ագրոմ^ սէևսէոոսՕ՚եսէմռ. եէԱէՐ յօմ–արու.թ՚ես»յաւ %
\Լ^ս$ՍէԱսէկ ձեպ Հայասսւէմեի աստէոեերր , "Ր՚Ա սր՚ոէ^*
կ*ակցնէքն երից քքեքեակալութ-եանց սսէՀւ/անագչքսոց գէ^
ծերր I եւ որոք մարՏՏէոյե ՚եորաեոր յէրքեր կր պաւոճսք^
ռե՚ն* ժամանակ ժամանակ ա/գ՛ գէ^երր փոփոԽեէու^ Հս§ա
ա/ար %որէն օարնուած՛ %շանակէտ ցիցերոմն Հարուէսծ՛^
քւերր է

1Լյէ քէ՚է ց՚՚ր Փէ/Ր ^եք այգ քւաժանման չարագոէ^^
շակ ազգեցութ-քււններր կ*ղգամք , ղ^յն Հարկ չէ ռա^
ցաարել ձեէէ որ թ՚է փորձաէւութեամի և. թ-է իորՀրգա^
Տ^ութ-եամի. կրցած՛ էք անոր Հետեսանվ^երր կշր՚եքէ
՜կարձ-ես թ-է ձ^առայոէ-թեան մէ^ ալ մխիթարական է
միոյ միայեոյ 9" իր "9 սպաօ աանիլ^ և. գիանար»մ իւր ո^
Ր"Ն ՚ւէ^՚՚՚^ւԼ Ը***" "քք^^ արամագրել իլր ներկ այն ք և.
միակերպ ուղոութեամր նւ սկզրամր իւր ապագայքքև
Հաէ/ար աշի§աաիլ% Աւեաարանական աուաձ՜ր թէ ք Ոլ ոք
կարէ երկուց տերանց ձ՚առայելՖ | որ ս§նՀնարու.թիլ%
մի կ՝ու.զէ արտայայտելէ Հայութեան մրայ գորձ՜ագրեալ
եդնաոլթիէ.ն մր ււարձաւ. ^ աեխաիէէո պաՀեէոմ իրաւ,§ս^
րանական անՀնարա.թիւնո է որ ճշմարաա^թիմն մի է
յաւիաենական , և. րռ^արարելոմ միայն իրաց րեական
ւ^թացքր I ե. անրնական գրից պարտաւ,որեւոմ ՀայոՆա»

- 20 -

թեաե էՈսրաւոյն անգաՏներշ • ք՚^^քէ^" ^Ր^Պյ "Ք ^՚"^՛^
բնանան մաոՏՏէոք մի աեգաՏեերըլ անքւնական գրէց ե.
ձե-լոց պարաաւ,ոոևէ աարաէւեևրու. սրէգութեամքւ և. վէր^
քէբռլ դփրութեամի ։

\Լյգաէս է ՀսԱութիւնն ^ եզրարք էժ*^ էւր պետա^
կաե թաժ՚անյսէեց ներքեւ. • ոչ^ ամք^ ^ոոյ/^ ^ք/^ ազգե^
ռուԹիւնր եր աէրէ , և. ոէ ամ^ Հայ նռքե ոճով կրնաք
ազգասէոոսթիւե գաւանիէ և. Հաքրէնասիրութ՚իւն գոր^
ձ՚ագրելէ Լսարանիս մէ9 չէոՐ կարոո քաոաքագէսւակաե
աեսու.թեաեց մ1ոնաէ% և. ոշ իսկ ՜կոյսաանգեոսսլոըտոյ ^
Բէթրսաուրկէ և. թ^էՀրանու. գա^լի&նևրուե գիւաեա^
գիտութիսմեերր փՏսեա^ կամ* աևէքեց վրսքյ րազգաաա^
կան իոր^րգած-ութիւՖներ ը^՚ն՚էէ Տ,եր Լսարանին գրռւ^
Թիւնր քազաքագիաական նիւթերէ կը ի՚՚՚րշի , նւ պէաք
է իսկ որ Խորչի • և. ես ամ1քնայն ՀամոռոդուԹեաէ/ր կր
յարգ եէՐ այգ գրոէ.թիւնր , և. կր կարճ&էՐ իաօսքս ի մա^
սինս է յբիայն րաւ. է ինձ որ ՀայոՆթեաս միաւթեան
գաղափարին գիմաց , /ւ Հայութ՚եան միու.թե–ան 9անից
նկսօոմաէՌւ I ամէ^այն Հ*ա չմհռնայ Թէ ի՛^) գժթաւի
գութ-իւնք յաո^ա9 ե՛կան և կու. գան այգ թսէժանւ/ան
սէէ աարսէգայէն • /ւ երր գարմանոց բաոաարոսթ՚եան
կ՚անռնիէքք % ի նկասէի առտուի այգ ժսէէքևասսորա-թ՚իէ^ն
ալ իբր ^^բիք Ի գարմանեէ ե իբր Հարկ ի յ՚^Րգեէէ

^ս§ա.ա9թէՐ սւակաւ. ^ եոբարք իէՐէ մեր բաժանմանց
ցաւաչի թ՚սւարկութ՚եան մէ9 • մե1քնաբանՏմ* գեռ իէ՚է
բաժանեալ եմք ոշ միայն եկեոեցեաւ. , աեգաւ. , աեզ^
եէԱԼ. ե սլեաոէ^թեամբ , "Աէ նւ լեռուաւ. ե իշիէանոլ^
թ՝եամբ է քԼյո , քեռու.աււ աէ բաժնոէ.եցանք % ց"ՐԻ՚՚փ
Հայեր կա1Ր "Ր՚՚ց ւեղուն Հայեր էն չէ և ռանադան գա ար
ւեսոսներ իրէքեց մեէյրենի լեռու. եռւսձ՛ են է Բաժնու եռանք
ե իչիս^ուՕ-եամբ , ցորչափ ^ղ/^ ի՚՚կ Հայասաանեայռ
եկեզեցւոյ ՚1ե9 Հոմոսաաետական աաշտգն կր մարեն

- 21 - •

կաթողիկոսոՆնք աօւասէ-է քան օմէ , "Րք էր^Տ ^^Ն
^ասսօսսէՈՆև յարառեոոսթ-եաեց աաւ§ՐաԱ յի չունիՆ , և.
կը ներեն որ իրերաը սաորաեարգեալք ռէրեարս էրր
Հեսսւեսէէս և. ^սէեսէռակսէԹոո^ս նկսօոեն է իլ, ոչ ւսաչափ
յիաքս , ա/Լ ե. աեսութեանց իրական րաժանու.ՏՏ§եր ու^
նէմք Հպքք^ է ոչ^ ձէայե մեր կացութեաե նկաամաւՌւ »
ա՚Հ ե. մեր աաագասյքքե նկաամամաւ % եւս առաա^եէ մեր
ասպագայքւն ձեէ^ակերաութեան ւ և. ձեւակերպուԹեան
ւՈ» ^ամնեէու. մրյոռառ նկաամաւՌւ է կր րաժանեն զմեռ
նաեւ. մեր չեոոէ-ին ո՜ճերր , /ւ մեր գասաիարակութեէտ/ե
Հեմանյ իճգիրներո գ 1ւ. մեր ՀակամիսէուԹեանռ տար^
ռերու.թէւէէներո • այեպէս որ նիւթ՚ականաաէս նկասւ*»
եաը րագմօք կր մեոանչէ Հա^ութիւ.Դ/ն միութեան գէմ*
և չեմք կրնար Բ՚՚ել թէ Հայութեան մքաւթիյեր ամէ
րոոքաաէս կա» 1ւ կր աէրէ է

Բայց ամւ/նայն ք՚նչ^ որ նիսթական թ–երո9,Թիւ.ն կամ*

պակասութիւն է , իրր ի ր աղումս և. գրեթէ ^էշ*" ՚^է^^

թական աաա՚ճառաց՛ արգէւնք է * և ես ^արկ չեմ* զգար

Հայութ՚րւ/էէն էրր յանռասոր ե աաասէսքսանսօոու ամԼ

րասաոանեէէ 0անոաւ.որ ն. աասւս»սր§անաս9ու գ.աասէ^՛

կըձԸքյէ է ^(^է րամանմանց "՚եո անմէարանութիւմներ

յառաք րերէի . մասն զէ անմէարանութ՚էւմն րոմանէւէսկ.

աեսական և րս»րո»ական է % ե անոր աարաաւոր րէր՚՚է

յանցանք կ • Դաուք գիաէք իմ* կարձ՚իքս այս նիւթին

մրԱ9§ է մասն ռի ^^եր ւսռ-շեւ. էսռասէարերան իմ* միսէքս

յայանեցի | /ւ առաքի ատենի ընգ^աեուր կար^եաց

փասէոարան կանգնեց այ արգարացնեէ Հաքոսթ՜իմնր կեզ^

աս» էից »սէՈւս»սա»սնու.Թ–ենէ մի , զոր գտէսրք և. առգա^

յ^ք ոչսակա»^^ Հաէքարձակ մեր ազգին երեսը կրզարնեն*

յանչ որ ԱԱն առթ՚ի մէք կրցայ փոքր ի շատ է; .յառ»սք
թերեէդ - ե. ուրաի» եմ* որ իմ* ի»օսքերս և. պստշապա^
նութիլններս կրցւմն ի»էասէոնաի»ո^ և. աղգասէ^ր անձանց

I

- 22 -

Հէսյակրութ՜ք^ւնբ գրւսւե-է է - - քքեչ^ որ կ*ոսեյ*^ աքև ա՚ութ-քւե
յէ9 քսօսեցւա ^ ՚եոո ^ասւոասւոսթ-էւյե մհ և*ըՆգոմԱր ԱԱԱ
ւսէ^ոսր րսածներէս • վւսսն ռէ բստռոււՐ րեչ որ էրր աե^
մէարաեա.թ՚իւե կո կարծ^ուի % ՚"–ր1՚Հ^ րաե չէ | էքթ՚է ոչ^
րայ՚սՏԱոսւՐ կէԱէՐ րաժ անմանց աեսքեգրրնելէ ^ե՚տՄւու^
թիս՛ս.

ԲաժաէյոսէՐ և. անմրարանուԹէւե Հէսւասարապէս
մէա֊Թեան գէմ* կո ֆ/արէոնչին ւ և. է՚րկոքհւէՌւք ւսլ մէ^
ա^թէւ^էո Հասասարապէս 1լեղհ;աՆէ և. կրքսաեգարուի է
Հէսրե–է.աեցէ քմնէսգս§սէր% որ ^1ոոեսոյւթե–անռ յէաւե մր^
աագիր է դ կրեայ ե՚րկոՆքր ի մի չփ"Թ^§% ^ յ^ու,քք–1էան
աակասութրւննե-րր անասէր արար միէոե կաս մրւսոէն ւ
կաւՐ թ-է աւեչքւ գէւրաւ. աԱմրարասԱու.Ա–եան գր^§% և.
գՀպյո9.թէւմն անոզոքելր կերպովմե ղագրէք լ% Այգ՛ //""«՚
ա֊ւսցէ չէ է մաեաւանգ. թ՚է րա1տաւ.որ էսկ չէ < \Լրգէսրա^
գասա ք^էչՐ ^ էմաստևասէր իուռարկուն , սէչոլչ^քքև
մեր կո վթրցեե% և. աաէոճառո կո վ§եսօէ.ե՚հ , նւ րստւ աքեւՐ
էրե%ռ վճէռր կ*արձակՄն է Բաժանոէ^մի և. սՏնմէարանու.^
ք^է՚^ւԼ էր^ր՛"– շփ՚՚ք^եէ^ սխալ է ♦ ինչաէս սխալ է մար^
մւքեո ^ոգւէքյն , ^արկր աղաաութ՚եաԱ , և. րԱակաեր ռա^
րոյստկան/էն ^եսւ չփ^Թելէ

Սխալ է և. աեօգուա % սխալ է և. ֆէասակար իսկ •
մասն զէ ԱԱգ֊ շփոթ-ութենէՆ է^ որ այլ Բ^գ "ՍԱԱ "՚^՚ն՛
զու.թ՜իւ^մներ կրրոյեեմք , և. յքևգոսնայն ճիգեր կրթ՚ա^
փեմք , ոԼ նպատակին կր Հասնիմք , ձ. ոչ^ "՚Բգէ^Ք մի
կը պտղսէրերեմք % Որք Հայու.թիսեր անմիարանա.թ–եան
մեզապարսէ գսէԱէեռին , Գ"(ք^ անողոքեէի կերպով .ո.աս^
աափեաեցին | յանգիմանեցին , կչսւամրեռք^ է և. մինչև,
իսկ կրցան աևոր րսել^ թ-է Ա արժանի որոց գոր^եռերն
սէռձուս ռՀատու.ցա.Տն > • այս է ^ թ՚է րոահ– ւանցանացււ
ե աեմիարանոլթեանգ. ս§րժանաւոր պստաիժ են կրսէՏ՛
վէշ^երգ՝ գբկ՚մեքգ և. Հարսաա^արու.թիւ.ններգ , անոր

՚. .*--.

- 23 - ՝

^սօ/աո ալ իր1/ն գէմ* չասւ ւ1հ և հ՛ու, քւսոոմևե-ր որոսղս»^
ցքքե գ 1ւ փոխանակ իրեն մրպւ Խո^ալոս Ա. էրե% օժս^^
գ*՚*կ Յ^եռք մի կւսրկաուելու. , (^"՚է ՚ոու1էն որ աս/ոուէս^
օ՚այրն ցասման ասրժ անանաս պաաու^սւս րսուած՛ վոճա^
կր Աէեոր մրաէ ձ՜անրանաւ %

իսկ ^էէՀակաւՆԱէկն ե՚թ-է գիսՖաքքէն , կաաՐ աւևլէ
ճչգրւ. 9 եթ-է ուօէքքե գեանստէ ե. էմւտէնսէքդ թ՜է թս§ժաե^
է1ստսց սէսէրս$րս§զգիկ ւսրկսէօ՚ք գՀայութքքլ.%% կր աանջ&ն $
և. թ՚է Հսոու.% մհստրանսէսրրու.Թ1րան և. էսզգասէրիլթ՚եաե
արգէսնք է , քէեէ որ է Հաքութքււ%ն այսօր , &. ինշ որ
պքօոհ Ր1Ր11 յոէէսմ^հէոէ • եթէ քսսարս կշաէԱէՌւելու աՄղ%
գրտնաէքքե էսրգարապէս գասէե՚էէ և. արԹուն րմաստոՆա
թ-ե՜ամր րաժաեյանց գսէրմաէՏեերո թ-ելագրէքէե • և. խեէդճ
Հայուն սիրար կոտրելու. ՚՚՚^Ղ անոր քաքաչերիչ^ յռյսեր
աւեառեէքքն , "Բք ^^1/^ է՚՚կ պակսեր , ոչ^ ապաքէն ^Ր)"
յնթրէէո ադգասէրէ ե– քսոՀական էմասսքէսսէրէ գորձ՛ կա^
ա ար ահ՛ կ^ՐԱ՚՚սէ*^ ւ ^ էր^^Յ 9"՚^1՚Ձ մքսիթ՚սէրական ար^
գհմնյթեերոյ կր սփոփոսէքւե %

իմ* %երքրն ^ս§մոոոոուԹրւ%ս | րմասանստգոքե սէո^
գասերաց օրրնակր , և. վերշրե ժամս/նսւկաց մէյ ապգսէ^
յքքն թարւոյԱ աշ1սաէոոզաց />^^<ք^«/՛/՛ է դէ" այս ուզղու,^
թ՚եաե կր կապեն , ե. ի ՚"*/^ կ*ու.ռեէՐ Հաէ^աաարէէՐ Տքնայ%
Ա^եոր Հսէմար օ#/ է Հայութ-եաե միու.թ–եաԿ մրայ ԽօսԽո^
էո՚մդ »սմ1քնեւրե չեւՐ ու.ռեր և. ոՀ բառ է/չլ ծ՚աետեյ Հա^
յ ՐԸ. է մրսէրաԱու^թէսն յ՚՚րգ"րե՚ւու^է Բասակաե էմ* ազգս
մրարանու-թ-եաԱ արգիւնք ցուցուցաձ՛ է , Հայու.թիեան
աևոկնռ չմ^առՆաբէմ և. ^եաքր չկորսնցեելոյ , ^ՐԲ ամե^
նայն բեչ^ ոչ Թէ կր յոիւյէորէր , «#հ/ և. կր րոնագաաէր
ԳՒ^ՔՐ Հայութեան և. Հա/ քԲք՚ութեան յիշաաա1քե էսկ
մրսէք1ցկ Խւեէ և անունր շբթ-անց յրպյ չհ^չեցնեքէ

Ե" բ՚^մ՚անմաևց աԽուր պասէկերր րեչչափ ^ար է ^ա^
մառօտ , և. քէեչչավէ կարոո էէ ՛ճշգրիտ ^ ^^Ր աչաց առ9եւ.

~ 24 -

%կաոևըի ֆ որով իրաւունք .կ՝սաանաէՐ Հայութեաե մխ

ութիւ.նր իքւր բաաՌք թե՛րի Լ ֆլասևաԼ նկաաեէ^ և.

ձեգ որ Հայութեան րարւ.ոքե սիրոէիչ կշ ՚ոոչորիք % մաա^

%աեէ% մ^եաոմ ո»ւգ էոԽուր աատկերր րս^է* քԼ^"* ւ "՚ղ^

րարք դ ի՚եչ մեզի կշ պակսի ւ աղթ , եղրարք , այգ պա^

ևասներո ւէցնեյք • աՀա , եդրարք , ՀսԱութ՚ե՚ան բա^

ժաեոսՏԱտերր , ո§ո^ I եզրարք | ԱԱգ ռաժանուՏսերԱ մի**

ուԹեաե օծ՜ուԹէսօՌւ գարմանեմք %

ֆամ* է Ոէ^րեՁն , որ %աիէազեկոյց էսզգարարոէ^^
Թեանս ^էսմեմասէ , բանաիէօսուԹեանս երկրորգ մասրե
անցնի մ*, քանի մի մայբևևան Հաեգիստէ եաքր ք "Ր թ՜է
ձէրս և. թ1^ ինձ ի գիւր պիաի լի՚եի է

Հայութեան բաժանուա$երր աեսանք • աեսանք եսս
Թէ Հստյութե-աե մի ու թիլն ըսեչոմ ուրիշ բան չկրնար
իմսէոուիէ^ բոք/ց եթէ այգ բաժաեուՏՖե-րո բառնալ կսա
գէսրմաեելէ Հ^ասւ կե՛րպ բաժանու.Տեեր յիյե՚ցրնք | ս.
երեոէյ1քԱք իսկ գեո^ ուրիքեեր էսլ յիշե՚լ% սակայն առանց
ուրու.ք գիմագրութեան կրնսէմք անոնցմէ ^ՐՐ^Ր ԷԲ՚Բ
գւիէսէէ-որ և. Գիտնական նկաաեէ^ զորս և. սասելի ւԽգէսբ^
ձակ մե Անե՛լ ^ս՚րկ գասաե՚ցի • և. ևն բամսՏնմհմնք եկե^
զեցեէսւ. , ազգաւ. ւ աե՚զեաւ. և պևաոսթեամբ % իթէ Բ^
սեմ* թէ կարոզ^ ե՚մք մեք Հսցութե՚ան մէ9էն Աք/գ չրբո
բաժանոէ-Ձեե՚րր բաո/նալ^ և. միասլազսաո միու.թիւն մի
կաղմե՚է^ Հարկաւ. իբր ցնորեաէ ոք կր գաաուիմ* իէոՀա^
զան ունկնգիրն&բէս | և. իբր երազապասէում*՝ ոՀ 1^^
գոսնելութե՚ան /ւ ոչ իսկ ունկնգրու թեան արժստնանա/է

քյկեզեցե-աւ. միութեան կո հակառակի . անցնիւբ
իղՏի ազաաութե-աե ^րէնքր տ

- 25 -

Առգաւ մէոէ^թ՚հան կր Հակէսռակի 0ա/անեան աէ՛^
Սէռւթ-եաե նե՚րքքւն կառաքհսթ-եաե օոէ^քր %

^եզէ՚աւ. մէութ-եաե կր ^ակաո^ակէ գարաւ.որ տե^

^եէոութ-եաէֆ. միա.թեան կր Հակառակի օինուորաա
կան ե. գիէւսԽագէտակաե էրաւ^աէՌւք Հաստաաեալ մէքա
նազգայիե օրէնքր %

ՈւրեՏե Հայութեան իրական և. ամենակաաարեալ
յիոէ^թևաե գոր^ագրօւեչուն գէ՚Ր^ սԱեաիսի 9Ո է՛ն քներ
կշ մարաՆչթէ և. սէքնպիսի Հարկեր կր Հակառակի՛ն , ո^
րոց գէմ* "Գ՚՚Րէլ^ "Հ. ք^է միայն քաղաքական արգաս^
րոէւթ-եան 1ւ քազաքագիսէական պաՀան^մանց պարոլ ^
11ոսկէՆ կէ^գԱդէ % "ԱԼ ^ մարգկօրէն իաօսեչոմ րարոյա^
կան և արգեան անհնարութ-իւն էֆ կր աարուէէակէ տ Ա«
^ելի պէսրաէ իէօսեէու. Համար , /ւ իրողոէ.թ իլքմներր իր1քնց
սեււլՀսէկան և սովորական րառերոմր րացաարեւու. Հա^
մար I պէաք է իէոսաոմանիմք առանց ինքոին^^իս ի§ա^
րեըաւ. » թէ Հ՚է/Ք ^ Հայութ՚իլն րաժանեալ աիսէի մի^
՛նան եկեոեցեսէւ , էսդգաւ. , աեդեւսւ. ե պեաուԹեամխ $
"Բ է Բ՚՚^էէ Թէ Հ՚ք/Ք գաւ.անու.թեաւՈւ , մերարերու^
Թեամր I րնտսկուԹեաէՌլ ե Հաաաակու-թ՜եամր միացեւսլ
չ՛՛էի՛՛՛ ի կքրենսձ րւ/ս ՚ք է ց՚՚բւքփ "՚շի՚՚՚՚րՀս կր պաՀԷ աքն
գՒրՔՌ քք/^ ՀԻ^Գ 4Ւտ 7* "7՛^ է 4^Բ սաացաւ. % 1ւ յորոէ^մ*
աակաւին կր Տնայ % \Լյն ցանկալի ե սիրալի վիճակը դ
սոր մտօք կրնամք երեւակա/ել^ Հայութ՛եան վերած՚ր^
՚նսւ թ՛իլն մի է • որուն Համևէր թէսլէա և չուզե՚նամք
\իկոռիմոսեան րացաս»րու թեամր Ր^ել» ք \քիթե աՈսրթ
ք՚նչ^ իցէ անռրֆն յորոմայն մձր ի՚֊ր՚Ս կրկի՛^ մա անել և
ծ՚՚նանեյ > է Բ՚՚՚էՏ "ճ նուստզ ռժուարաՀաւստաութեամր
կրնամք սոգ մերաձնութեան կարելիութեան մրայ ^բկ*՛

բ"սԻւ՛

վէադաքակրթեաէ ժսղովրգոց մէԼ աղգէւթեաԽ մի^

4

26 --

ոսթէւ՚նշ , քաղաքակա՚և մէութեա՚Ա սկյբա՚ն վրայ ՚^աս.
աէսսէու.ւսօ՛ է • որով եթէ "՚-րէյ բէո^՝անու.Տ1եե–ր ալ էոե^
ու/ն ազգ է մի մէ^^ անոո յէութիէ^ր աւ.ոոէ.աՄ չիԱք^՚-հր
այնպէսո բաժակմանց պսէսէրա-աևաւ. ^ "ՐՔ սԽ^աաաեաե
պսյրռւնաեհ մչւ մէ9 փաեուսէՕ՛ եո Տասւե է ե. ազգեոու. մէ^
ոսթիւյէէր ամե-նՏրւքքե չէրն եոՕ^աէ/եր % Վերաքւհ՚րու թ՚եաԱ
միու.թ–րւ.%ր և. ^ասէաւսԼու.թ ե՚ան յէու^թ՜իմնր , այԱրԱքե է |
ազգաւ. մէու.թ–էւ.*նո և. պե աո ւ թ՛ե §10/0. մէու.թէէյեի նր՚եոյ^
նանան այս առթ՚է ^^9% ել նոյկանաչոյ ազգ. ու զօրու^
թիւե մի եո ևազմեն , որոսն չ1քն կրնար է^էք սաեաեել
«14 գ.աւաեու.թեան րէսժանոսմի ք ոչ^ րնաեութ-եան րա^
ժաեոլյի ք և. ոյլ "՚-րէձ. " ^ էտ^ սւեսակի րաժաեուէՐ էֆ
որ կաք կամ* կարենայ գոքանաէ։ քբեք որ քագաքակռր^

թ-եալ աչխար^ի ^եաոոց 4ր"՚յ կւէ Ք^՚^^Ք \ ՚գէ՚՚՚Ք է "Ր
՚եոյ՚Խ ոճՎ և նդ/ե ճանրով յառալէինք է Սակայն Հարկ է
Աեձ ս§զգասէրական զո^ոզու.Թեանռ ^ոգրե ի րո^քէե աո^ոսա
նւ ակամաէ ՀանգարէոասրաուԹե-ամր ըսեէյ թ՚է "ԱԴ՛ ՚ճաե^
րան ալ գեռ մեզի ^ամէսր չէ % ^րԱպ ւ թ՚է ոք գէս յե^
գափոխութևաեց Ա՚՚՚-գէէ ՚Օէ կար^է՝ ^1Գ Հաքա.թ՚եան
յէութէւՖո. կոքարոզեաՐ^ էւ Հայա^Թե՚աև րաժանէ1աեռ
գսէրմստմեերր կր էսաօյւարարեմ*^ ես առայքան երեւակա^
յական իրաս ան^նարութրւնր կր գաւաեեաՐ^ ե աե^նա^
րէքԱ էր առ ##4 փասաարան կրնաէՐ րոալ ե ո% աա^աաաե %
յբեր յիութիւնր այսօր մեզի և մեր վիճակին յար^
էՈսրեալ իմասաով մէ սլիաի իմացու֊ի , /լ անոր ^ամե^
էէաա ոճով աքր սլիաի սլաարաստուի • ապա թէ ոչ մեր
գոր^շ վիմ՜աձ– մէ կ^շսչ^ ♦ մեր աչիէաաաԱքր ֆէասա^
կար , մեր կաաարահ^րլ կորհ՚աԿու.մ^է Տարգելով ախ րա^
մանու.Տևերրլ զորս ժամանակր աո-աեռ մեր կամաս սաեո^
ձ֊եց Լ որք առանց մեր կամաց կը աեւ.են , մեր կող^
մէն ամէաԱե»,^ քա^այերութիմե չաամք տսևոնց պա^պա^
նքէէ-թեան ^ Լ ոչ ալ ո^զզակի ձեռնտուութիւն ընեմք

•...^է^Խ

ՃԼ.

- 27 -

աեոեց յաո.ա^սգէյու.թեան • թեթևւ.ցն1քյ*ք և. յեոմ1քմք
1քեՀ որ սէոգէն գո^ասե-ստէ է , Լ. աՈսմհէսեասՆ էսռէթ՜՚եերէ
օգուա Ք՚՚՚Դ^ւՐ^ մրութրւնր և. միստւոոութ-էմնո զօրսէ^
ռե11՚մք • և. Ա(/^ ամենայն որ Հայստսէոաեէ սէիրապեսէոոէսռ
կամքոմ որոՀուած– չէ և. Հայոց առատութ-եստե թ-ողեաա
կ » գէք^ ^՚Փ՛ ՚^"է^ *է^ րաժաՆւքանց՝ թէ ոչ գոյռս^
թ-էւ^ր գքէեէ "յ^ր ^11^ 1Ր^ աշքսասէիմք % \Բաս է/ի աեոյս^
կան ^ մետս մր ու. սա. սե ասան , աէաս մր մարչաեան % և. մեՏ՝
մաս մէ^ ա§ եեեղեռէսեան , րադագրեսքւ ևեգրոն մր ձե^
ւասնեմք Հաէութ-եան ^ամար է և. այգ րաղագրեաէ
եեգրոնԱն ս§զգե՚ցութ–իւքնր | մեք Հայքս ան^աստարար
յարգէքմք դ էսյնպէս որ ամ1/նայն էնչ^ որ Հայ է , և ա^
մենպՐտ ոք որ Հայ է , ՚է1Գ կեգրէՏնքՏն Հճո#» յարարե^
րութէւՏն մի ոմնենայ % յԼյգ յարարերութ-եան սաաշա^
պան և, պստՀաասձ րյԱամք % և. ցորչափ րռնսօէասփչ կամ*
^արկէ՚ցուցիչ օրինական զօրութ՜իսն մի չեմք կրնար
սսէեոծ՚եէք մեք իէ֊րաքանչիւրքս մերովս առա սա կամհք
այգ րաղագրեայ կեգրռնեն ոօրութ-իւնր և. ռօրակաեր
րււամք է ե նաանարար մեր անձանց մրայ ազգեցու^
թիսն րս/նեցնեմք , /ւ էորգորակաւ. և օրինակաւ. մեր
րնկերներն սէլ իւրսէիՅոլ սեմք ի նոյն %

^եմ* յանգգնիր ս/նգել Թէ գսէոափարներս ^իշգ

են է ե ոէ իսկ թէ Ր"՛" ամենայնի պարռ 1/ն • "ՐՔ *^է^^

թ՛ոյս փս§փկու.թ–եան աեզեակ են \ կ* սէրգարստցնեն ի^ւսրկէ

ռանաիտ9սին երրեՏե մթին և. երրեՏն կրճաա թացասէրու,^

թիւններր է բայց այս չարգեչեր որ մեք կարոռ լինիմք

մասնաւ.որ բաժանմանց կէաերր մի առ մի մեր առյեւր

առնետոմէ անոնց իւրաքանչիւրին գարմանոց մրայ փ՚՚քր

ի շաաէ մե1ր§ոէ^թիւքմներ աալ և եզանակներր սլարդա^

րանելւ թ»երեւս % "էր^ւ^Ք է՛^^ ^^Բ յուսացաձին չափ

ոչ աեղեկսւթեանց Հոծ՛ առ.ստսէա.թիւ.ն , և. ոէ գորօ՚ա^

գիր Հանճարոյ րեղՏեաւ^որ արգասիքը պիտի գանայք

- 28 -

յրս * Բ՚քյՏ "է ստպէսքք^ քայալերուԹէս՚ե էոհսէք քաձ «
որ երռաօ՚րս չափր ^եր առքե՚ւո աօսրաՐէ իս կրցէսօ-ս էլՐ^

%եոՐ^ և. 1լ սաասեէՐ որ ս\յլք Ք"*^՝ դէ՛՛ յ՚՚՚ւՐԳ՚՚՚հՔ ՚^Ղէ^
ՆէւԹերր մե1քԱարաԱ1/Ա և, ոէս ոէ.ոոի% և. կաաարելա^

էքԹԷ օրֆն է քքնձ առաեց Խգճէ ւսօասէութ-եաե գ.էմ*

մեզաեչթլու. % գասանանքր էՈէսրաշ^այԵութ-եանց և. 1րկ1ր^

զե՛ռ ակ ակ էրաւ.էսսոլթ՚եանց թայ-քէէէներուն գէմ* ձա/ն

րառՖա/^ եւ ստռաԽց աշակերւոեչու ^եստամոէ.տ երես^

*եսէ§ՈԱ, I եկեզե-ռակաե մէէսսորու^թ՚եաե յորէէորանռ կարգար

եթ-է զիս իրր կրօնամհի չէք մեզագրեր « ես աեկեզհ՚ա^

րս*ր զոկզեաՐ յայաս»րարե§\ թէ Հայութեան մէյ մեւսէօ՛

էկեզեռակաե բաէՒանմոլ%ռ « ոչ^ Հայ ասա անի աէրերուե

կամ^էն յառալ եկան , վ ^այազգեաչ, ազաա կամձք

ծ^ագեցան , Լ վ ճլյև,բաախո,.դու.թեան նախանձաիշնդ.^

րու֊թ՜եսօՌւ սկսաե % քյւրոաստկան §արարերուԹեաևդ մէ9

օգու.ա մր գաոԿաօաու. րազձանքր,^ և. իւրոպակաե ^ովա^

՚նասորոսթ1"»Կ ՚եերքև առժամէյԱակեայ Հա՚նգարաու.

թիլն մր սաանալոլ ձգսէոււ/ր % զոմս/ես Լաաին ազզ^առ

և գ՚՚Հ/Ւ՛ ւյ^գզիէոկան ազգաց զ.ալաեութ՝եաեց աշակեր^

աիլ յ"Բգ"Ր^Յ % որակս զի առաւել մօաաւորութիւնր

ւսռօտւեէ նաասաից և. ստռասեչ– ^սօէակրոսթ-եաե գ.ու.ո^

բաևաւ իրենց ։ կւ. որով^եաե. ամէն արարքի ^ակարարք

է/ի կր շարժե՛ն ւ յոէՈտտնս մօաենալռւ. փքքթ՚ւլ է յ"ԱԸ՛ ^^*՛

ռ^տէցեե՚լու. 9անք մի գրգռեց , և. ներ^ակընգգէմ* րա^

բաԽմհւՖք զազգե ի էէասոսնս փեո^եկեցրե է Օ՚^՚՚՚ՐՔ է

որ աշակերաԱեր րսէզմԽցնեէու ^ամւսր առաք ս/մէն զիՀ*

9ոէ.էՐ՝ ամէն է^գարձակութիւն* և. ստ զգային գրից աե^

փոփոիէու թիլն կր խո սա անայրն և. կ* երաշիաւորէքւն % էոա^

կաս առ ւասկաւ աայմաւէեերր շաացոլցին , և. արաայ^Աս

%աաստից զՏնոմ %երքի1ն սլայմամներր փհփոիէեց19ն ^ և.

ռժուարու-թեանց յ ՛թղթե՛ցին %

-- 29 -

Այս^բ Հ՚՚քք՚՚Տ է էքք՛՛» սէղգասէբ Հայոց գործ՛ն է էՈոէԱ^
ծել\ թ-է այն առէթներո որ այգ ռաժանուՏեեբր սս$եո^
ծեցին^ գագրեցան • թէ քաոաքակրթեաքև քյւրոպէ* ոչ^
"(յԼ եւս գաւսէեու-Օ՚ե՚ւսնց սաեարեա^ա էսէմր եւր պաչաո^
պաեոա.թի§^շ կյլ վաճառէ • թէ Հայառգին համարձակ
յաբարերոէ^թէսն ունի իւրոպիոյ գակիճներուն^ կա^
՚ճաոՕ՚րու.ն՝ ^ամաչսսէրաենէ՚րուն ե. գիանական ե. քա^
դաքագէա աեճաեռ ^եա | աո^աեո աարւոսօ^որև՚աէ րլյա^
չու. նախ գաւ.անու.թ–եաե պասէճէն մի արասաանել^ թէ
պյեչափ ներքքքև դօրութէւ.ն և, փարթամութիւն կ*զգ՚քյ
ազգն էք֊բ յէ9^ որ պարսւ§սւ.որ չէ ^սՏեէ աՈ§ Հաոէոր ոսկ^
ւոյ գումարի ^ամար օաաբազգի իրաւասութ-ևաե մր
ենթարկուիէ. թ-է քրիսսէոեէակաե կր^ից էսւթ՜իէ^ր
չկաիուիր քանի մի րաո^ագիաակաԽ իքեգիբեերէ . թէ
՚Բրիսէոոս ՈՀ ^բբէք ^ակ՚քզգային գրութ՚եաե մի մբ՚՚Ա
գրաւ. իւր ^աւաաքր • և թէ հ^աւաեգ նւ նաիքեակաե
էկէոն՚ցին յարգէրց իւրառանչիլր ազգին^ առգային Խ^
կեոևցակաե մարչուԹեամր կս$ռամարուեւոէւ^ սկղրոմԱքբ*
և. այս ու ասոեց նման աո ես ու. թ՛ե աեց ղգբութեամբ պէսւք
է ամք^ Հայ (էեվ^պյորգոբ րերու.ի ի վերանորոգ եէ Հայ
յԼզգքքե եկեղեցական միու. թիմեր . ճւ ուր այլ ղօբաւ.ոբ
միաւորութիւն մը կը պակսի | այսու զծրացուցանեէ
Հայութետմն միութիւնը է

խփսքս անոնց ՀամԽբ է , "Բ"^ աղատամեէութեաե
Լ ազգասիբութե աե ղփոբձ առեաէ եմ*գ ե »բք առաէի
աշխարհի և. առա^ի ընկերաց գործով Լ րանիւ. այգպի^
սի սկռրաձքներ ունենայ՛ին յայաեած են է /յ|ր«քՀ^*ճուք&.
այգպիսեաց գ դյութ իւնշ գիաեմ^գ Լ այգպիսեաց աա^
ղանգշ Լ կարողութիւնշ կր յիշեմ՛^ և բղձից կը սիբա^
նամ* 9 անոր Համար այգսաիսեասց կ*ըսեմ* ի մեասեաւոբի |
թէ Հսքյութեան միութեաե նպասսէաւոր գործ մը կո
կատարենք եթէ գործագրեն միալոբութիլն մէգ որ կքԼքՓ

- 30 -

րգեափոիութ-իւն չէ , /քեչւ^էս ոսաւ. ^ա՝ որ իչխանառար
կրնար խգսիէ^ և. իՆչսլէս կր1լեեէք ամէ՚ն Հա/ իւ֊ր սրաին
մէ9 ՚Ն*Փ» է՚^՚՚էՑ ս^ր^ագ. էատՆքբ է \Լյգաէսեստռ 1լրսե§Ր% ո\
ես I ԱԱւ ղր^հ \յ*** "Ր Ա*յ1՚^ու.ս սրրեէի է և. պասէսսւ^
ռելր * € Թ^Դ րեևերաեան և. ս*ԴԳ "ք/ք՛^ ^"9–/՛^ ռօրանաէ
ր մեսք և. փոաանստկ մրմեաէտգ ^ւսկառէսկ 1ւ անյսօոէսբաբ
գորձ՜եքու. , և. մեր աե^սօոէսկան ուժերն էրարու. գէէէ*
գորհ՛ ահ-եամ սաաո~եցնե§ու. , ՚^^Հ՛ ռօրութեէ/մներն ( ա^
մք^ ռօրա^թ-իւն՚ներն \ ամփոփեմք ի մե է ե ազգրն մեա^
^աոոյն յէսռա9ագհմհ§.թեան Համար գորՏ-աձ՚եմք ոա^
*նոնք է ՚բաուասոս՚ն յրսու% էոարոսոտն ւոԽու.ր փորճ^ րռ
մեռ բաս ական լոսսասորեց • սէեսանք ս»չքերնուս ա§լ^
9եւ. որ մեռմէ աւ.ելի եա Տեւսցէսհր ազգեր , մեռմէ աւե^
լէ էառա9 գասքՏն , ե մեք յ^"" ^*^ ^^գք՚եք , ^անօէ
իրարու, գէմ* մաքառեցանք , ե զիրար կորձ՛ անելու, աչ^
իաաեցանք % 1Լյ՚»\ ալ աէաք է գան ե. միանան մեռի
Հեսէ տ է \Լյգ սրաաշարմ իքսքերր ես Ր*եռի մեր առգա^
սէր և. ազգանուէր ^աարիարք Հօր րերնէ% » և գու.ք
ալ կ՚՚՚րգացիք ՚նոյն իգսքերլլ • պյգ իօսքերէն առգեաա
կբ րսօսիմ*փ ասիկալ Հստյութ՜եան միռւթեան %աստսսւս§^
լոր կէա մի է % զոր անարգել Հ՛նար չէ , մանսէւանգ թ՝է
ազգասիրաց ոլշագրոէ֊թ՚իւնբ պէսւք է գրաւէ է

Բայց եթէ կան ս^ձինք* "Ր՚՚Տ մաաց Համեմասէ այգ
բամանումր առաւել գերագւոն ե գերբնական կ***րգի
շաՀ մլա կր աարունակէ , չ^մ* գժուարիր յ՚՚՚բգ^ւ "ք/^^
պիսեաց ալ աղճրԽ ազասւա. թ՛իմեր « և Թ՚^զ սւալ անոնց
ունենալ այն գալանու֊թիւնր զոր կր մերագասէքն Խբզ^
% , կ,սմ՝ թէ դրբ պա^ել կշ պարաասորռւի՚ն մէսս՚Եա^
սոր պասէճստռի մի զօրութեամր • Բ՚^13 ^ԷԹԷ "է^՚՚՚Ք ե
որ ալգ պարագայրն Համար այնչափ իՏե յառայէ Հա^
յոսթ՚եան րաժանոսմր ւ որ սլարսւսէսոր րլլայ ոք ոսրիչ^
մբ բացարձակ տէր Ր^ել իսր անձ/էն և րազգէն եւ.ս ե

- 31 -

քսզգաէք/ե սևռթաեց ևւ էսդգասէբ ռգաօ մաեց ոկոսէցա.^
Թե-Աէմբ , ե. եեեզե՚ցաեաե և. Հոգ 1ռէ9րս»կան աաս9ոոէ.էսեէ
մչէ Ներքեւ. , զաեսէօաե մասերու. բասժնել Հայոչա *^զգՐ է
և. յէ աօգութենէ^ որ անռաժին է ի բեէ՛^ թէսնէ դանա^
դաԱ ստզգութ ու^էէեև՚ո եառմեչ ։

Ոէքաեց թ երե՛լս սէւ&լորգ. հ՚րեւրե ո ղռերս , և. գէպ^
թ-սէկղր Թերեւս րեգ էս է ՒբՐ ք^է չափադանռ ստռստւե^
չուԹէւե մհ սէուսէօ՛ րըամ՛ ա/ե մասաեռ որռ ՀայուԹենէ
րստժանեսէք %որ սէղգութ-էմւէեեր սսէեոհ՚եէւ^ , ե որք
սերքրե գժսէութ՜եսէէէր պառսէեսէես§է սսւորսէրսէժաեոււ/է,
՛սեր կադմեցէն . Զեմ՛ ա՚նգիաանաբ թէ թուոյնկաամ՚ափ
մեծ– ծ՚աերսւկշոԼՈւԹԷ».% չեն երևար ու%ենասէ "քքԳ ր**»մ–աեա,
յոԱքԱք ք որք յէսէՀսւմհսռ աո^եա» ե գումարեաԼ Հսէօեւ.
Թէ թ"1ՐՐ Հպ/ա-Թեաե մէ քս§ռ$սսներորգ մասր եր եաւի
մ1ան • սսէնսէհ» թէ§.է% օասէ "՚–րր9 պս՚րագաեեր ա§ եաե
որք րրէ ես*ւք՛ երոոուքյեաԱ մի ծաերստկշէւութէւՆբ՛ կր
չափե՛ն տ *իազսէքակաե առ^մամր մր մր րարոէակաե մէսր^
մ^էմեեր կր կսէռուցանե1և • որոմք թ–էաէս§ աէէՀաւստսար
մԱգս»րձսէկութեսէմր. , Բ՚ք/Տ ^էշ՛՛* րրակւսԱ րսէօմաւ.որու. ^
թ՜եսէմր , Հայութ-իւեր այսօր երեք կ$սմ* չբրո "՚ԴԳ է %
՚եոխ իսկ 0սմաեեաե կայսերո/ւթ՚ե աե սաՀմաէտսքց ՚^էք է ^
այս մարՁնոց րաժանումր ե%կս§ս9ր զ առտուր պաշաօ^
նական յարարերութ-եաեց մէք % Գործնական աումամր
Հայ աօգուԹեան կ^գՐ՚^Ր կրպառակաէ ^ 2Բ*"՛ հ՛ ^"՚^
րոզ ե ազգու ձեռառ և. ազգու. "էլ՚՚Ը՚՚՚Ը օմա1§գաս^
կոսթ-ենէ կր զրկուէ • մասն ղի մասնական ղօրութիւնք
իրենռ իրողոսքմիմնր կենթարկեն մասնաւոր կեգրոնի մի
որ ենքՆագչոէի կոգործէ և. ի ղ"^ ր վչոէաճաւձներ ձ. է^
ակներ կր րաղմառնէ ւ ^նաեսագրսէական առմամր աքգ
մասնաւոր կեգրոՆներ , որովՀեաե իրենք իրենց Տեա^
ըւմ ներքին՛ գոյութեաե և. կենաց Հիմեր չունին % պար^
աաւորեաԼ է/ն ք-ոլոր ոէ֊մերեքւն գոյութեան և կենաց

- 32 -

բարէքւլքւոնէ էսպա^ովեաւ. ձ՜աիեէ^ և. ոէ թ՚է յառաէա^
գրւՈ»ւ.թ–եան գործ՚ած՚եէ* և. գոէ^րսէՆ հովանալ որու.թ-ք^ւ.%
ե. ձեո^ս9ու.ութ՚իմե սէոաեստէու. ^աէՌսր | էոենց աղգայ^
%ութՄան ռէսռսոքե մասեր ր ^և՚էոպ^եէոէ կո սո^են է գ1ք^
աքո. օժսքնգաևութեանց % Այս պասւ՚ճստո^եբոաՏև ^ամար
է I եղրարք , որ ես»րէ էսե գգաձ՚եալ եմ* մեր Աէօգաւ.
րա4՝աեմաԱց տեսարաեքէս աո^9և. , 1ւ այս պատճաաՖերու^ե
^ստւքար է^ որ ԹէրէԱ-ս չափազանց % Բ՚էյց ^> Հ՛^/"՛"^^/՛ է
ձ՚սէնրակշոաոսթէսկ եու. աաէՐասեռնց ^ետեսաեաց %

Հեար չթ արգեգք գէաեէ , այնպէս ԷՏն արամագրեէ
գորհհրր ) որ էնչաէս էր ազգն ասկէ յիսուն սւարէ ա^
ռաք աքնպէս վե՚րագաունաք լ1՚^1՚՚լ և. *է՚ներկաէք§ս,է փս»յա^
յս՚զԹ Ըսմանեան յԼշրւարՀակէոաքքն կամքր որ Հ՛Ա/ ՚սզ*
գոսթէա^ո կերաաԱ.որե՚ց չորս Դ-Ա՚բ *սո՚՚ս9 , 1ւ քէւր Ըգոս^
աափսէո. Տ"*ՀՐԲԳ՚՚՚9 ^ՐԳ^ՔԲ սր դսքք^ ամրացուցւէն էրեՆց
իշիանութէ՚աէՌւ ^ մէ և. օանրաժ^ Հսսութ՚իւ/ն մի ^ԷՏՏէե^
ցրն և. ոչ րազմերփես/ե % 1քեր Ներքին գժաու.թեանց ար^
գրսնքն եզաւ , որ րրարու. գէմ* մաքառեէոմ զաաոսեէ^
ցանք • մեր ներքին էֆութեան արգիւնքե րյԱԱԱ (^"1%
որ իրարու, մօաենարւմ նորէն միանամք % քքեր յԼզգային
ԱաՀմանագրութ-եան ՀիՏՏէական սկզրանց ^րկրսրգ-ը « "Ր
ամֆն ազգ այնոց աարաաւ֊որութ՝իւ%ներր կռ մե1խէ , 1ւ
եսրքէնագրէ աաէմաԱներր որոմ ոք ՀսԱ է » կրօնական
գաւանութ՜եանց՝ ՀամոզոզուԹեանց կամ* րմրռմաեց
էսկնարկութիւՖ չրներ • Հնար է ու.րեՁե որ ոք իւր մնսսց
ՀամհզոզոԱ-թեան Համեմաա կրմնք կամ* Հաւաէոք ու.նե^
նայ , ե Հոգեւոր մխիթ՚արու թ-իէքմներր իէԼր աիորժակրն
կամ* Համոզոզութեան Համեմաա րնգունի , րսԱՏ Հ՚՚Ս
րսայ միշա , և. միոյ Հայ կեգրոեին Հաաաակէ իւր ան^
ձո ե իւր գորօ՚երո է

փափաք է^ կաաարուի % և. րսԼսր Հ՚՚Ս^ՐԸ, է "է «՚^^ք–՛"–

- 33 -

թէւ% իմիԼուքքն. I պէւռք է նաքս օր ^աւանի պեսաւթէւ^
%ո • ՚աւ ".՚" "Հ. ^է է՛՛ր ք*^դ՚՚՚ք**՚ե*՛^ էոեսութ՚էւմևեոէ՚ն
ԳՐԳ^***1 գսեպ բսէժնեց % "ք/Հ մե^Ր Թա1սէէ/եձանյթեեր1ցն
ասգէոաւ.ոոես»ւ պմեռ ռասաեռ % իր1/ն ^ամար աեէոարբեո
պէաէ րյբ^ է ^Ր ^^ք ոսռե-է/ք ^րսէժստբրլ այն ^որ^քէն%
այն աարաբէսզգէե ^որ^քէն » օոր ի մեր ֆլ§սս մեք էր^
մէ ք^գոսնեռանք է \քեր 0գոկսւս»ռաո^ ինքնաևալր % որ
րւ֊ր Հաա1է9էսեսէօ րարւ.ոյն ^սամար սամէ՚ն շւա/նօ եր քսոսսււս^
՚նստյ է եւ ր՚֊ր քրէսսէոնեայ ^պստւոաևառ վէճէքէսրն րս»րւ.ոոլ^
ման ^ամար ^այրսէսան անստմք եր ռուռնէ , որ պո^ո^
ղու^Թհւ^մներ էսկ յանձ՚ն ե^սյռնու. որպէս զէ մեր ւոէս^
ռաաեւսլ աղգրն րարօրոէ֊թրւյնր աաար^սսէուր , չկրնէսր
գ.ժոէ.էսրեչ սէեսաեելով թէ մեք մեր պաէորասաա^
կանուԹ-եէսմրւ է՚^ր րար^ր րազ^^անաո արգէսնասորու.^
թ-եան եր գործ՜ակցիմք ե արգելքներր կը րառնամք ,
Պէ՚^Ք է գարձեաք որ Հայույ ՊէԱէորրարքութ-եան
մեծ՜ կեգրոեր I որ անՀստմեմասւ առւսւեչռւթեամր թուոյ
ե սէարստօ՚ութեան արէէէ՚ն յր^ք^ կ*ամւ1աոփէ ոՀայու^
Թէէքմն I %երողամրսէ ր1Ր*\յ է ^որ^ս Ղւոոա , որ՝^ որ և հո է
%երքեն կամ* արսէաքրն % ՀրՏոէակաէէ կամ* աաաա^ական^
Իրական կամ՛ անձնական պաաճառի մէ Համ՛ար Հարկ
կր սեպեն եկեդեռական կստմ* ^ոգեւորական էոարրերու^
ԹիւԼն ֊յքր աա^ելէրե՚նռ և Պաար^արքարստնքէն մէ9։

կս կր կարօ՚եմ* Թէ մեր ազգ սորն ^աարրարքարա^
*նր 9 որ ՀԷՏքնական սկզրաեռ ռօրութեամր. ամներողամեա
գրութեան մի կապուստօ՛ չէ • որ րւ-ր եկեդեռական ե կր*,
րօնակակ գրու.թեան զօրութեամր ամե՛նայն ՚ներոզամրա*
աութ-էւն րնգոԱ^ած՝ է • որ ազգրս և գսքրուս աա^աե9^
մւոնռ քէԱյ տեոեակ՝ ե էւ-ր մամանակաո բարճրութ՜եան
^անգրաակչեռ^ Գչուա ե ^ասարրարք մր ունր , որ չոլ^
սամեսէ և քաղայքագէա ե աղգասէր անգամոմռ ռար^
գարե ալ Օրէ՚^^գէր ^ Վարչական ե Գործ՛ ագէր մողով^

5

- 34 -

*եԽրէ կշ կառավարուի • ոբ իւր ազգին ՜ճշմարիա փգոէ.^
սէո առէրրէրլոյթ– քւարէքեերէ*ն ճշգուԹ1ոաֆ. որոչոո ժս^
զբփ՚^ՐԳ ՚% ու%ի • մեր ազգայքէն ^աւորէէսրքս§րանո էէՈ^
սեէՐ^ եթէ կամի՝ կրնաք ՚եևրե-է որ իւր ձ՚ոըէն մէ9 պա^
րուէւակուին քանի մր մանր խումրեր , "Րք մհաւն եկե^
զե^ական և. Հոգ1րլ.որակա% շրքաՆքքն մէ9 իրե՛նց մամնէԱա
լ.որու.թ՝իւյմներ ոլ^ն1/նէԱԱէւ. րս§ղձացոդ կաս մ* աարասէսոոա
եալ ե% է Այս կերպովդ աւեչի կշշատի կարձ^եմ* Հայու^
թեան մեձ– կեգրոնը , քստե թէ ամներոզամիա գրու,ա
Թե ամի աարաձաքնու^երր իրմէ ^եէւառնեէոմէ քԼ քե
իումրերր որք Հարւթեան մէԼ աարաձախոէ թիսմներ
/հանեցին , աւեչբ մեձցան՝ ք^գարձակեցան &. ռօրապսձ ք
երր րոլորովին ան^աաուեչով ա՛նկախ ա/արմի՚մներ Լ նոր
ազգեր ձեւացան , քան թէ երր մեձ^ կեգրոնին Հեա
միացեաէ և սՏնոր ենթարկեա» կր Տեաւ11ն %

բայց երրորգ պայմ՛ան մին ալ կայ . պէաք է եսս
որ այն մասնաւոր իումրերու. եկեղեցական պաշտօն^
եայներշ , է մանասանգ անոնց վրայ ^ռգեւորապէո
աիրասլետոգ իշխանու.թիւններշ , որք արաաքոյ են Հա^
յութեան , Հաճին չ^ակառակիլ ազգային միաթեան
զգաձմանց , և մաացաձ^ին և կեղակարքՒ ՚Հոգեւորական
սկզրամրք Լ կամաձին Հեաեւութեամիք չուզեն եդ^
էՒանել գրութիւն մի , որ րսա ամենայնի օրինալոր ե
շա^աւոր է. ի րաց առեալ թերեւ^ս յիշեալ Հոգեւոր
պաշաօնէից ե Հոգ ել որ իշիտանաւորաց էմնձնական և
աշխ ար Հային օգուար ։

Հոս կրնայի շատ րացաարոսթիսններ աալ այս
մասքքն նկաամամր % 2^"" պարազ աներ մեվնեէ % յաաո
խնգիրներ սլարզարանել^ և գուք ՚^լգիաէք թէ խընգ^
րոյն մինչեւ. ներքին խորերն թափանցելու, չափ աեղե^
կութիւններ ունիմ*։ Աակայն ես Հոս եկաձ՝ չեմ՛^ որպէս
Գէ վիրավորեմ՛ զոք » կամ՛ զկծեցուցանեմ* զոք . այլ մի^

-- 35 -

աՀ% իւՐ ազգիս մքւութէ՚ան է՚^գՐ՚՚յր ևզր.ազէէՐ\ և ^եր^
քրե եուաեգէս մսօւէսէա ս/եպէսէորուաե սւմէն կէսէերո
յէք աեո կո ռերեւՐէ \թ*1էե եռանգէս ռե-ոմէսմհւո | ^դ^
ք.^րք , ս1ևպատրո,.ակ պիաի յսյաաբաըեմ՝ թէ յոյսս
շաէո քրչ^ է քի *"^Ւ՛ ^ոգեւ֊որ աս§շաօեեսէւք նւ իշէէաեա^
՚-՚՚ՐՔ * ^"Ա՚՚՚ՂԳէք ^ գասէոազգփք % ՚՚րք աեգաւՐ մի ՚եէ»յն
իսկ Հ՚՚սե՚ՐՈ իրե՚եռ ասգք1ս գէէՐ գրգռելով^ բւսժաեուժԼ
նեռ պա§ոճստռեէքք»ե , և. Աք/գ թսէժաեյաեց քաղաքական
ՀսէՍէՈԱքԱէաւքքիւնն&բ րնգունեւքաե • էւ այգ ^ասսւաէոռւ^
Թիէ-ններէ 9ռ աեցաԱ , և. օգուաներք^ չա^եցան , և. ՚չա^
Հերոֆէին կ՝ա^ոաի§անաե | "Ագ եկեոեռստկան ^"(/՚՚^գգիք
և. օսէսէոազգ իք , "ՐՔ Հ"՛՛^ ՚՚՚«ք<ք/ւաւա^ւ« 4^ՐՂ1ՍՅ^՚^Լւ

մ\մհր աույռևրուն յրայ ^Ւ)1ս^*^ է կէսրոզ րրան աքեպէս
իՏֆ վառու իէ Հստյոլթեաե միութ-եէսե ՛՛իր՛՛ յր * "Ր Հ՛՛՛Հ
և, օգուսա մէկգի ի^՚՚ղՐ"է\ ՚^^ր ըեգ^աեուր աղգոււթեան
թարւոյն Համար սոՀոռոէ.թ՝իւնն1րր յանձն առնուն է Ո՚^ւր
էր թէ ես սխալէի % ե նոքա իրէքեց արգեամր ե գ՚՚ր»
^"4 ի՛^ ՚^ի*՚"–Ր նախաաեսութ-իէ^էս սաէքէե • իրաւ. որ իմ*
մեծ՛ եր9անկու.թեանս օրը պիաի ՀամարիէՐ այն օրր որ
այգ կաաարուի % Բայց պիաի կաաարութ արգեօք տ

կու.օխի Հոգեւորական պաշաօեեա^քեերր ի րաց
թ՚՚զՐ՚յ ու.զղակի աղգայնոց խօսքս "՚֊ղղք՚՚լ ւ ^ նոցա ազ^
գասիրութենէն այս միութեան գործագրութիւնըիընգ^
րել. րայց ^նչպէս Հնար է Հոգեւորական կէաի մէ վրայ
որոշողութիւն աալ^ և ^ոգ եւորական պաշաձնէից աղ^
գեցութենէն գուրս ե/յալո ի՚՚նչպէս հնար է չյիչել թէ
քանի՛ քանի՛ ազգասէր անձինք այգ գաղափարր յղա^
ցսէե Ա. գորձ-ագրութեան ^ամար փորձեր փորձեցին ,
րայց միշա իրենց փորձերը ապարգիւն Տեացին , վասե
դի Հոգեւորական պաշաօնեայք ուղղակի կամ՛ անուզղա^
կի անոնց գիաՐագրեցին % կ »* դեմ՛ միայն պարադ այ մէ
եւսյիշեցեել ձեվ ի սէր ճշմարաաիօսութեան ։ էթէ Հա^

- 36 -

յա^Թեան էՈսսեստւոր աոԱ^էՌւե՚բուքն մէշէ% յերաՐ Հռովյէաս^
կան էքեւսքւն ^ոգեէ-որսւեաե գասո ևսէրի ք՚՚՚ե ե-էւաեգեամի
Հստկէսռգայ^ն ^ոգւոխ կռ Հ1ոոե–լր , ոչ^ ՚եոր»աէս է Բոզո^
քսէկաե մասի՛ն ^ոգեւ.որական և. աօգստաեսէական ՚դ**՚չ^
էոօեէրւ^ գասո I ոչ նուեաէս կր յոսսամ* քէէ ՐյՐՂ1 Հ՚^^Վ^
մէական մ՛ասին յզ աղգայթ. իբասա՚նց պալապանռւ.
թեաե Համ՚աբ .Րրցոզ^ խռ,.միի՚ն Հ«գեւոբակա% պաչաօ^
%էի^ մե՚ժամա սեութքէւ.նո է Բպյռ ասոնռ *1Է9 ա/ գս՚ր^եքսք
/՚^ճ /^^ճ գ^ք՚-^՚՚րո^Թէ^ք կր%չյարուրն % և. երբ. գոո^
Մագոու,թ–եսէՆ ձեռք զարնելու. կո §քասէբեոէ ոք է ք./ք</՚«.
ուաոոլթ-իէ/նք չեն պակսիր . աԽանկ որ այն յիու^թ՜իէքնր

սոր ցս՚րգ րաոէսէորեսի > "Ա" է % Հ՚՚էյ՚՚Ց Պ՚ք*՚"րի"՚ՐՔ՛"^
րանի վարչութ-եան ՛ներքև. էսռգսՅւ^ միս»ա.որու իէ–ի*^ր |
գեռ իբր գործնստկանապէս անՀնարբն կր՚նկասւուի \ էլ
էսռգասէրք աարէոք կհոգան րն^բնաւորգոր բեբուիէ ի սե^
րաեորոգեէ Հ՛՛Ա ՚**Գգ1՚ն եկեոեռստկան սիութ-իմնր % և.
ոէ^ր ^է զօրաւ֊որ միաւ^որոէ.թ՝իւքն կր պակսի այսու, ռգ^
րսէռուսանել ՀսԱուԹեան միուքՅ՜իւնր %

՛կան աոգասէր 1ւ քաոստքստգէսէ և իմասէոասէբ ան^
ձրնք^ որք երբ մեր ադգաւրն միոսթեան՛ վրայ աօսք բյրքք%
այսրնքն Հայութ եան միութեան ւ/բպյ^ "§"11 ՚էՐ՚՚՚յ ՚^^Ք
այ կրիէօսիմք ^ ե երբ ոմանք ողողակի եաաՐ անոսզոա*,
կի եկեղեցական իրասասակասն կամ* կրօնական միաւո^
րուԹեան պայմամներր թելագրե% , իբԲ Թէ քառա^
քակրթ-ութեան ամպերէ՚ն պասւգամ* մյէ որոէոարամ կր
պաէոասխանեն • - - Աիաաէէ Հէսյութեան միու.թ–իւ.՚էէր ^ո^
գեէ.որական պարագաներոէ– կապեք ^ և. աօգայնու Թիւնր
կր օէէ ական ութ– եան ^եա չփոթ՜ել^ ե ստզգային իշիտանու^
թ՜իւ1տր , եկեզեէքական իրաւ.ստսու.թեան Հեա իէառՆեէ*
երբէք Հէոյութիւնր մի չկրնար րլլայ % եթէ կրօնական
ե իբաւասական բաժանմանց ական9 կրկախէ. մեք Հա^
յոսթիսեր մի ազգ կ*ուղեմք % ե ոչ մի ե կեռեցի է

-- 37 -

\Լյգպէէ$ես§ց եսքր^իքո ոյլ երեէսւՐ ս$Կս§ոգեա% և. ոՏ
րսե պսէաէսոասևել–– օրէՆ է • քսէռաքսէկրթ՚և՚սէա սէղգառ օ«
րրես»1լեԾրր սէնոեկ եր^նաէսսաոէ^ն ^ և. էուսսքլորուԹեան
սեռռու/եքե ղերե՚Նք կ՝ս»րգս»րս$ընեՆ ։ ք^"ք/1ք "էէ՚՚՚ք է "Ր^
եէսմ* ՈէԾսքր թէսռ4սրձաե ե՚նԹէսգոա քէ՚եաԱ ^հ9 Ր^եմք ,
կամ՝ թէ Հայութեա՚ն ՀաւՐար ալ Ճլմ1սրս,ո^ի ախ քա.
զաքասեաե գրոէ^թ՜իսնո , որ կւրոպսէեաե աօգ$էէյնէՕ–թե՚աեց

ձս$ե ենԹէսգրութ՚1րսէե մէ9 նկսէԱէեէՀք , օգ§ոակար կե-րպոմ
չքք՚քք կրեսէո Հե՚սւեւութ-քէւններ ք՚^դ/^է* վասե ղէ իկչպկս
քա1»ի մր անգաէՐ յէշե՚ռուռի , վեոէսցէսկաԱ լսեգրՈէյ սէԱէե^
՛հո աեէա^սւ. /ւ ռ.սացէսոձս»կ միյոցստց աեօգուսա ՐԱախ ս»ք
սէե՚մնուեցսէւ. է Ա,/<՚օ/ք մեզր Հւսմար գորօ՚ագրստկան Խրն–^
գրրնե՚ր % էէսրաբև՚ոակստն մրյոռներ % ■յւսրժար ճստնբսք^
%եռ աէէոք ե՛ն I /ւ օ|ձ Թէ ան^ւաէկւսռակելէ ճտմէսոէոոէ.^
թ-եաԱց *1րպք մ^գ օգս վրճառաՆութ-րէւեներ % յ^սէսէ $սղէկ
և. շաէո ճշմաչփսէ կրԱպէ ԲէՐ՚՚է սկցռու.Նք մչլ % Բ**ք1՚1 մեպհ
^ամսէո գործ՚ագրելի ^րքքաքոֆէ , թ՚՚Ր՚Ր Ւ՚֊Ի Գ^Դք՚Յէհ
.յէԱէոկոսԹէմն՚սերր ՚^^գէ Հս^մար աեաեկ ևՆ^– իբր թէ ՏՐ1^
լայէ՚եէ

իսկ քազաքակրթեալ կւրոպակաե ազգաց վիճակր գ
թևր1քէ–ս երկինք շնորհես և. մեբոյ Հիքացեաէ ազգի •
բպյց թ՚է ունի արգեամի կսաւՐ ոէ% կարձ-եէՐ քք-է ամենք^
նիգ սՅէ գայգ լալ, գիաէք % Ու սա ի եթէ կան ոաՈմեք
"ՐՔ ^*"Բ^էէ ^Ռ գասէեն ազգութեան ^ամար կեգրէՏև մը
ցու.ցԱելստսւո և. աքժւՐ <"ք/^ կեգրոեքխ ուրիյ որ չորս ^ինգ
գսարէ ի մեր կպք ե. կր Տեայ , ես մաագիւր յեսէս էլաո–^
Պւում* Հայոց Գքաարիարքարստնի շք^րքր բո/որեչու. յորգո^
րաէԽերս • սասկայև կ*երկրորգեմ թէ իրսէկաԱ % գոյացա^
կան , սւեսաեելի , գորձ՚ու^եայ > ճւ յարմար կեգրոե աՈա
Կը փնառեմ^գ և. ոշ աեսական , իմացական , երեւակա^,
յէսկան ^ անգործ՛ 1ւ անքարմար կեգրոն ւֆ ^ որ միաքե

- 38 -

էժման^ էՈոաց • և. "արց րաոձսճէադ մէ9 ոււեէ /ռր գոյու^
թ՚էրաԱ էՈոացաձ^ք1ե ե. րղձէսկաե ^էմերր է

€ փորձն սէէ մեղի ցուցուց "ք/Գ Հշ</2ս/"՛"" քժրէյեը գ
Թք; ով որ անկեղծ արսէր սէղգասհրութեաե ^եէոեւող է
ե աղգգգուա գարձոց Հեաամհւսէ » պէաք է որ աղգա^
յին կեգրո՚նին ^եա միացեալ ե անոր ենթ՚արկեաէ ըԱբքք
/աս» էսմւ/եայսէ • ստղգաքթե կեգրոնէն գու.րս աղգասր^
բութիւն մի ք աղգսքսիրու^թեասԱ կերպէսրա1էե է | ե1 ար^

գիւ/եաւոր չէ ա % քԼյգ ^^՚^ք^Բը *7՚ ՚"՜րէշ. աո՚թ՚ր "էշէ
պսէէորւ. ույհեցաք Հրապէսրակսէւ. էսրաասաեեէդ մրեչեւ.
^էյ^ ս»ու.աե րացաարութխքմևերէս ՛նոր ^սէսաաաա.^
թքււ-՚ե §/րն ալ կ՝ոաանաե , և, ես աւելի ^ամարձակու ^
թ՚եամխ *^՚մե էէօսքերր կր կրկնեէՐք ե. Հպյոէ-թ՚եաե մր^
ու.թեաԱ Համէոր ^ գսսաւորարար աղգաւ. րաժասուսԼ
ներեուս ռստրձոսմր կր ասնգրեէքգ և բ՚՚ւրՐ Հ*Աք*ղգեաց
գարձՆելոմ էէԳսքս | միէ^սոՅնգսէէՐ կթ կսչեաՐ սրէոոտռուչ^
թ-աիանձա՚նգք • Այ(^ % Հպ1^Ր » ՚^ րաժնոէ֊իք աղգաւ.
յէսեոմե ^րէսէոոսի I ա/ք աղաաուեցէք ղ^քԼրիսւոոո ձեր
մրութ-եամր , թ-էաէսա Ա աարրեր կարենաե ըէրրԼ ^
Տեաէ ձեր կարծիք ե. ձեր աե սու թիլն ք ի վերա/ իրաց .
« ղոր սէ1ր§ ոչ^եսւես I ե ոմկ1խ ոչ^ չուաւ , ճւ ի սիրսէ մար^
գոէ ոլ §ւէնկէսւ » քմեե§ ե ղմեել ե իթՐ ղգործս րեու^
թեսԽ մե,0ք սա^յ՚ա՚նել,

կրրոր Հայութեան միութիւնր "//ք– կաէոարելու^
քքիւնր սաաԱաք մեծ ք՚ք/է առած պիաի րսր՚քէ • ե ^իա/է
նական ք***^է յյլ I սակայ՛ն գեռ. "՚-բիձ գէի՚աւոր րաժա^
նուաւեր ալ կան ղորս գարմնՏեել ^արկ է ե պարաք %
^որս գլխաւոր րա յ՛անու Տներքխ եկեղեցեաւ 1ւ աղգաւ.
րաժանմանց յրաք իօսեցանք • սսքկայն գեռ աեղեաւ ե
տղեաոլթեասր րաժս/նմռւ%ք ալ կան » "Րք Հաւտսսարսէ^
պէս մեր մաագրութ եան էսրժա1էի ե՛ն տ ^իշգ ՚^ԳԳ ՚"^"՛^
մարի մէ պէաք ունէի » որ աեղեաւ. րամանման ՚Ակասա^

- 39 -

ա/աէՈէ. գոաեաե էոեղիեոՆթէա^եեր Աէաքի ք և. աԱաՏևռ Հււ#«
մեաէաա միքւէցհեր ալ էսէսա9արկէէ • նմաեապէս աշիար^
Հագրսքկաէե էոեզեևոէ֊թ-եւաէեց ալ պէաք է գէմել% որ ^էշգ
Հիյ1էրու. փքաք Հասաասէուքէև մևր սէեսէ՚ալ ռսէժա՚եյս§ն
սա^մամեերր է

Րսա իէՐ աքէաութ–1քան պէավք չէ րւնաւ, որ մեր աևպբ
սէեձուկ սա^էքևՅե\երԾւ. մէ^ փակեմք և. քրեծ– Հայոց Հչ^^
գեաասաե գաւաա^քքք ոա^էՈսնէոքք Հայարնակ երկիրեև՛^
րր է 11բգէ՚ե ֆոքր Հայք երեսուե և. եօքքե գարէ ի վեր
Հսսասէոանի ամիոոքաեան մաս եզաձ– է % ե Պ^ոնէոոս , և.
^էլէկէ"» • ե, Մէքք^՚ւ ^"՚Ք է ^ Աարպասաական ւ ձ. Աղ^
ոսաեք ^ ե.Վհրք% երկսէրաժամանակեայ իշխանութեաէֆ՛
ՀաէուԹեան ոեաեէացահ՛ և Հայութեամր րաոմևօքար^

գաոաձ– ե՛ն է և. ցարգ իսկ իքւր րնէկ աարր Հայէ^ե աւելի
%Պաեաւոր 1ւ ^աոսէոսօոուՖ րԱակոււթ՚եամր արգարէսռեաք
աարր յի չեն ներկպքացներ • մաեաւանգ որ Հարկ չէ
մեռ անգիմաւՈորա չ^գուՆիլ թէ այժէՐ ^ոԱ րԽսկոո
ք^՚ոէ֊րքք ե ^ուրգք սերեգեամր 1ւ արեամր օաարագ^
գՒք ^^ Հա/ու թեաե | 1ւ ոչ^ յաւէա իրենց ՀաԱ.աաքովը
ե թափառ էսկանու թե ամիր օաարացեալ աարերք , ղորս
կրթութիւնր 1ւ րնակութիւնր և յառաքագիմհւթիւ֊նբ
կրեան ^"Ր^ել մերսաին իրենց սկռրեակաե աոգու թեան •
ք^ոռ գաարաոգիք ե օաար պաշագնաաոունք "Աէէ^գ "Ա^
էոյ սմնու^մկեր աաե մեր երկիրեերուն % և. պո Ր^գ "ԱԷԱ
կարծիքներ յաւանեն անոնց կաոմակերաու.թեան ե րւնա^
կութեան մաս1§ն • առերեսոյթ պարագայներէ յառաք
եկած ոիէալ կէսրծիքներ են | կամ* թէ կամաւոր չփո^
թա.թեանց արգիւնք են , "րք իրական ճշմարսւու-թ եաե
գէմ* չեն կրնար գնել^ ե գործերէն կր սաքան • միայն
թէ մեք իսկ կասոենամք իմասանարար գործելւ

Աորս միէիմն կր Հաշոէ^իԱք այսօր Հայ քո • ե այս
Թի*–ը ՚^Լ Հակառակութիւն չկրեր նաեւ. ամենէն մոյի

- 40 -

Հսէնւս^սԱէ՚րք-ն է ՍԼյս ^"Ր" յհլէոեք^ սսւպգ երկսւ. ե. եէ^Ր
եր գաեոլէ "ք/^ պաբուեստկհն մէք օոր յսաուէօքագոքն
դ^եցէ , և. թերեէ.ս ալ գրեթ-է երե քո գ եթ՜է էբՐ ՚^»
սւէսւոր I որով ե ոչ րս»պա1օք ^եէւս^ռեաա ե օ§ոսարսէռես»լ^
ըՆգոսնրէՐռ ոսէ^մսէնասգսսոռ ՚1ր**՚§ րնսաեողեերր • որոմ
շաա եր ՚եուազե էէՐ րմր ռոմանս մէք մեր սաեղեաու. րսէ^
մանմաԱռ չարսէգուշաս արգւասրոր տ ^ւ«ք/օ ե աաաէս
մե^^ գժռստոգութ-րմւաներ եր ՀեէոեւեՆ "՚յգ րաժաեսւ.^
մ1^ ռորս գէսրմաեել ^ստրե է % ե սէորպոոսէեաե ^արե տ

Հաւասւոաէէր Հաէերու^ սաեստւաթ ել. երեւ.սարաւյւ
պաէոճս/ռր քք՛) առգեէքութէւ՚ե ոսե1/կաաախ^ է ՚նէսե Էր1/եո
երևրէե մէ9 • որով^եսաեւ. եր պէսեսի էրէ/հռ չւոփսէւոր ու^
սու մ* մր որոմ ճաա/նչնան թէ /՚^Հ^ են է ե Ա^Տ մաԽճաԱէ
պեէոե ձ–ստա֊էոքե*ե ւ \քր պսսեսր րրենռ Տափսւսոր աշաոէժ մր
որոմճահՀԱան Թէ մասաութ-էւն է աեգրէ՚ե՝ յուզեէսՀարէ՚ն
ե ամրարհշա ^րոսասրն գերի րւ§ա§ • ե մինՀ պեէոաեաե
հովանալ որութ ե՚նէ ճւ արսւաորն պաշէոպանութեւմներէ
ե՝ սպասե՛ն երշաերե Հաեգսաութքււն ւէր , գիաեաե եւս
ռաքե պսւչտպ$ոնե§րրե%ց րառկոն ռօրու Թեամբ ճւ երե^ւց
մր1էժու.*ն երե էլ զիլ. % կր պաեսի իրենց չափասոր միՆաց
մր որոմ կարենան ^անգիսա եերպոմ իրենց րնէոս^եեան

§արե1^ մէ9 Տեալ^ գ.երգասաամնին անամեէ\ ցեռերնեն
աճեցնել ^ ռաւ.ասկն^ 4/՚^^ճ* յ՚^չրրգուԹիմմն^ աեղա^
սորեւ^ և ոչ^ թէ անոք ե անօգնաեան էքանեէ մսաեեա^
^ասաե ֆարսեր , սո^աս ռասաԱներ , ե անեար հ՜երոս^
նԱներ \ /ւ պւսնգիօոութ-եամր օաար քաղաքներ յա՜ճւս^
Խե§ , ե ^ոն գրասսւարար էոաւ ռթիեունս իւրեւսնց ի Հսէ^
մեա • որաէս զի գուզն ինչ^ գումար ^սյլաքեն « ե. զ՚^քն

ւեաու րսւժնեն եաշառաեուրօ՛ ^սքրեապա^անյին ե ^<՚՚«.
փգէոաեոզ յուզեստ^արրն մէ9ւ էրեր Ըգ ոսոէափառ կայսրր
որ ամեն գաւառաց անմիշաեւսհ երյանեութիւնր եուզէ
և Բ"§րՐ հ^Ր ^պւս»ոա1քեերր անիւարառար ի գորձ՚աեռու.^

- 41 -

Թիէ.% եո ^ոէափրէ I ե*սաանք^ %աեւ. Հայերէն որ իրէ՚նէք
գորե՚ո^եեաք ^եռ^ւոու ուԹէաւՌւ գէսւառսէօ էաազաոու.^
ԹԽան էւ. քւաոեկպրգոէ-թ՚եաե ՚նաասաե%.^ 1ւ ոչ թ՚է ձեռ^
ղգ,տւՎ ամէն բան է պես.է,ւթե՚նէ սպասե՛ն , է աՏ,.
^ոգ.էսճ.ար գսէ1.սառ.ն1րրը թողում և. Փաիչին է ^սէկամւ
աեսարաե *Ռւն է գ եղրարք , սաեսաեել ՚եոյե իսկ յսԱՈէս^
քազաքէս մ^ք երկու երեք րէ^ր աուոքգաեձն Հայեր ^
որք յէկ մէկ գորձ-ոէձեսԱ անձինք կրնան ըւլքէէ ի^կ
պյժմ^ էՈէքքսասէէսնց ե գործ՚արանաց ե կրպակաց մէ9
կր Հիլձին Հեռի իրենց Հայրենի Հոդին է իցէ֊ թէ այգ
չարիքը օրէ 9ր քիջ»աւոէ. վրայ ըլլար . մինչ լսեցի թէ
յերքին օրերուս մէք շոգենաւ. մը երկու. Հարիւր ե շո^
գ ենաս յըն ալ Հք^գ Հարիւր պանգուիտւո րերին Հա^
յասէոանէն * Հարկաւ միւս շոգենավներն ալ րոլորովքէն
պարապ չէին պյգ աարարազգ ՚ճանրորգներէն , "ր^մ
երեսուն քաո^ասուն օրու.ան մէք Հաոար ւՈ^ ալաւելցաՏ՛
պիտի ըսուին Հոս մեր նժգեՀակից եդբ ալրները %

Պե՚՚՚ք է ուրեՏՏե Հոգ աանիլ% 1ւ Հոգ աանիլ ամե^
նալն փուԹոմ ե ամէքնայն իէնամէէմ^ որ պանգԽաութիլ^
նը թ՛է չգա գար իր , գոնէ նուազի ւ ձ. մեր Հալասաանի
^դըարք Համհռուին թէ կոսսէանգնոլպոլիս գալոմգան^
ձեր չեն գանար % այ է գանձեր կը կորսնցնեն՝ թէ նիւ^
թական և. թէ րարոլական • դրրս իրենց բնիկ քաղաքին
ե գի^զք^ ՚՚^ճ Քէլ Պւ աշի§աաա.թեաւֆ. ե քիչ մըն ալ
արիութեամի ձեռք կրնան ձգել։ էքւ. որպէս զի ալգ
ՀամԱռոոութիւնը իրէ/նց մաս$ց մէ9 Հստսսէսօոու ի % պէաք
է գոնէ նաիտակրթական ուսում մը աստլ Հաէստսէոանի
րնակչաց ւ որ իրենց միաքը լուսաւորէ , և զիրեն ք
իրաց ընգՀանու ր գնացից* Հր աա ար ակութ ե անց՝ եոե^
լութեանց և իորՀրգոց Հեա յարարերութեան մէ^գնէէ
իրենց անձնական ե ազգ պլնական պաաիւը իրենց յալա^
%է X Վաէէն զի եթէ^ Հալասաանի^ Հանգարաութիւնը ե

6

- 42 -

էոի ապա^ովէ և. զէր^՚^ք Գ՚՚^դք^^Փ ^ պաեգիէաոէ թ եա»1ի
շրքիւէ պէաի խոոշի^է , գիէոեամք եւս թէ Հարսսաաե
^աԱգաոաու թիլ՛ն չպէս՚է գաՆէ , և ^աբսաա^արութիւԼ.%ք
չպէսփ գագբթս առանց Հայասաաեի բնիկ, բնակիչներ
բուն ձեուես9ու^ոլթ1քաե | և. առանց անոնս գոբքՒայԱեսո
Լ. արիական է/ասնակցութ՚եան տ

Հոս պէաք է ոբ ես իէՐ Ազգիս ^ետ ՝ իէնգակցիէՐ և.
գովի սա ից գբուաաեօք յիշատակեէՐ այն Րնկեբութիւն^

^^ՐՌ ^ "ԲՔ Հ^""՚՚՚՚*՚*^Ի ՚^էք^ ուսոէէՐ ձ՚աւաքիլոՀ^ նաա^
աակաւ. մա/բաքադավ^իս </&9 ^իՏ^ա^եցան % և էէբեք
տաբու.մևկ ի4էր ամենաքն ժբա^սէնա,թեայբ կբգոբժ՚էն ^
և. են \Լրաբաաեանբ , Գպբոցասիբաց Աբեւեչեանբ և կի^
աիկեանբ , էՐՐ" ^ամաիէմբեալ են շասէ ազգասէբ սիբ^
տեբ % ե ոբոց ^սկոզութեանբ և. գ ոբծ՚ագբուիքեստնբ կ*ս*շ^
իաաաին ամե՚մնոէ.ս սիբելի ե ամեննու.ս յ՚՚՚րգելի պաա^
ոսարժսյն աղգսԱիննեբ է ՜կարձ՚եէՐ թէ^ ցաբգ քսան և.
չոբս վւսր յ՛արան ք բացու.աՏ՜ են ք^գ ամք^նն ի Վասաոլ^
բական է ի ^աբօն , ի ^աւբոս է ե ի կի/իկիա « և, պք գի^
աեն թէ ի՚^չք՚ւԻ"Ի ;քրսէ՚ս՚քբ ե ինչ Հսկոզութեաէֆ. կբցաե
ժողվուիլ այգ վարժարանաց ^իՏքեարկա.թեէմն 1լ պա^^
աանութեան պէտք եզուլ գո%,մարնեբր , կրնան իէնգակ*,
ցիլ արգիւնաւորեալ գորձ^ոց վրայ . բայց ոյք կշնկա^
աեն Հայաստանի ընգաբձակութ-եան ե Հայոէ^թ֊եան վե^
րակենգանութեան ^ամաբ պէաք եղող վաբժարանառ
թիլը է ^Ը ս/արաաւորին խոսաովանիէ թէ ^աոիլ. մեր
կարօաութեան Հարի։ ր էն մին գաբյանուած՛ է ցաբգ ,
յհչե՚սէ ^րԻյ ազգօգուա (^կեբութեանց §հսբ յ՛աբանի
ներովր է

Որպէ" 1Ի "՛մ" Բ"՚բԽը ւ^գաբձակի , պէաք է ոբ
ընկերաց թի՚֊ւլ շասքնաք և նուիրաց չափշ առաաանսո .
ամէն հայազգի ւ^կեբութեան մէ^ մԽնեչու. Հարկը ըդ^

- 43 -

գքԱ % ե, իւր նուէրը իւբ կտսրողու թ.եաե ձւ ոէ%եսորա^^
րէ&ա% ^ե՚սւ է յաբաբեոոա.թեաԱ գնելու. զգացու.յի ոմեե^
նայ է • Հայասաաեէ մէք ալ սէմքխ ք^էկ "էէ՚՚՚Ք է *^11^ ^*
Ր^քէ^ էՈէսե մաեաք , մամս դի ինքն ուղզակի և. աեքքեգ^
–մի^աաէս պէաի Գգայ "ԱԴ՛ բս»բէ–քք/ե բարեբազգ Հեէոե^
էւանքր է Ավէգէն $Ոտ$սնաւ.ոբ ա^եեբուԹեէ^մնև՚բ աա Հսայսէս*,
■աաեբ 1ւ Հաքսէբնսւկ գս»Ա.առաց գ լքսսէւոբ տէղեւսց մէ9
եո Հասէոաէոուին , ե. իւբստքսէնչիւբ քաղաք և. գիսո^ իւբ
փսբժէսբաեր եթ՚է չկ՚քյ՝ ^իՏեեոէւ , իսկ եթէ կաք՝ բաբե^
կաբգերաւ. պէսէքր կ*իմանայ ե. կբ շաբժուի է Աակէտաքե
^աբ^ումբ ^կր^*"Բ մեօնալ և. մևգաբՅ^ակիւ եԹԷ զօրստ^
լսբ կեգբոնէ մը դյժ չառնուբ • "՚քգ "1^^ "՛է աեպա^
տե^ Լ. աեճստ^ է սէ զգային ^աէորիսէրքաբաեէն սսլասեա^
ոբ ու բիլ շատ զբադյուհքնեբ ունի , 1ւ աէաոք չկայ ոբ
աագայԱոց աօաս»ութ–եաԱ սսէ^մաեքէե մէ^ եռած՛ ռ ոբծե^
բոէքն իշխաեաբաբ միքամաէ ։ Այգ ռօբաւոբ կեգբոնո
եբիս Բեկեբութ՚եաեց միութ-իւեր 1ւ միացուցումի պիաի
աբաագբէ • վամս դի եբբ դօբաւոբ կեգրոԱ մը կբ ձե^
լանայ* աւեչի գի^բի՛^ է դօբստւոբ և. կ՚՚՚Ր՚՚Դ անձանց
գոբձ՚ունէոլթիւնբ պադաբեբեա սէալ% էսւեաի գիւբք»ն է
Հ9սսսէբէսկաց մսսաա^ութ–ի§%բ գբալեւ^ աւելի գիւրին է
մասնէսլոբ ընկեբուԹեանց Ր^Թ ՛՛՛ցից ^ք"ք/ ապս*^ոմու իլ%
աւելի գի՚՚Բ^ է սէմք^ն ան^աաԱևրբ գոբծստկցութեան
Ա. մասկակցուԹեա1է աս»բաոաւոբել^ սււելի գէ^Րք^ հ
պգահմանց միստկեբպութ՚եսէմբ սքդգային Հոգւոյն նբ^
ադսէւ§տամաւքքոյց գոբձ-եբ աբաագբել^ աւե§ե գի՚֊ր1^ է
գաւաէւնեբու մէ9 Հասսէաաոււսօ– յ^կեբուԹեանց այ
յիսւթեաե ճանբայ բան ալ։ Այգ միութիւնբ պէաք
հԷ ոբ մասնաւոբ ճւ սէեդակաե բնկեբութ-եսՏնց գոյու^
Թի՚-նբ ք՚նքէ I ե. կամ* իրենցմէ ոբ և. իցէ գոբծ ունէու^
թեան ասաաբէդբ կապսէէ « "(/՚՛ աո^Թին մէ9 Հարւթ՜եան
աբաակեգբռնական ^ոգին կ* ապսաամբի ոբ և. իցէ փէբ^

- 44 -

ձէԱ գէէՐ^ և. յաաԽաւոր չափերն ատլ կշ կորմեցևեյք % 11^^
ըեգ^աեառա1ր§ մ/քր էսզգպքէե ^ոգլյ»յե Համեսասէ | ե՛րբ
դօրաւոր կեգրոնո ևր ^ասաասէուէ % պէաք է ձեւ. պլ
գ աեալ գաէ.առանաՆ ընկէ-բութիւեները ^աւասարապէս
գոՀոԼնակ ք^էքւոլ. • և. է^ւբաԽութէէԱէ/ի կը ձ"^՛՛ ^^ Ղ^*^
րսօ^որ կեգրոնո էորգք/ն կր աաէորասաու֊քք % և. Արէսրաէո^
եաե , Գպրոցասիրաց Արեէ^եքիան 1ւ կիւէկեան Ըեկերու^
թև ստեց գորձագիր Ժողոֆ§ել1ե արգէն միասոըութեաե
^ամաբ կ՚աշյխսէէոի՚ն , նւ իբե%ց ազգասէբ փոքթ^ ՚"Լ յ՛"^

քք"Լ կ^՚՚՚՚^բ՚՚՚^^մ պսակա^եքու. մօա է %

Եբբ կաբող լք՚^է՚էք այգ միութիմեբ կաղմել % և. ա^
մէն Հայ Հասասստբապէս՝ Հայասէոաեր բաբեկաբգեքՈԱ, և.
Հայասսէաեց1էսեբո կբթեէո^ , Հայասէոաեո ռաբգսէցեեբէէ,
և Հայաստանց1էնեբբ եբքանիկ բն&լոլ. բաոձաեքոմ վառ^
ուր , մէք* ոբ Հին Ժաա1աեակաց պանգուէաաեեբ ք//՚<՚»
Լ՚՚Լ > է/^Քգէ՚^Ք^Է^ Հայասաաեէ գուբս ե՚բկիրնեբոԱ. բեիկ
կբ կաբքՒեմք է կ^սկսէմք է Հաբկէ գոբձ^ն*սկաե ՀայոռուէՐ
մէ ստանալ թ՚է աաբտաւ^ոբեաւ եմք տեոական միոէ.^
թ-եաե գէյե՚է» և. եթ-է ոչ անձ ամի ս»սսէ եւ այժէՐ սէե^
զափոխոլիէ^ գռնէ այէքմէն Համհռուքւէ թ՚է մեբ գոբձ՚ոց
նաասէակբ եւ մեբ սէշիասէանաց աբգէւնքո սոսկ Հաա
յասէոանր պէաէ ռաբգաբէ , Հւ Հայասսէանէ բաբ^բու^
թ՜եան աէսւէ ՚նկբսէէ % ^այնմ՚ասէՐ մեք եւս | մեզէ ան$սբ^
յ՜ան ՜չեմք սեպեբ Հայասսէս/նէ բնակութբւ.%ր ւ մեզբ
սԽյաըմ՚աւ, լեմ՚ք գաաեր Հա/աստա՚եի աշխաաա՚եքշ , մև,
ղի անպիաան լեմ՚ք ^ամԽբիբ Հայաստանի մզ վաճա,
ռսէչաՀութեւն և, աբուեսսւ Մազկֆքցնեոաւ. Փ՚աԹր * մեդբ
անփգուսք չ/՚՚՚քք կաբՏ՚եբ Հայասաէէստնէ մէք Հոոասէէբ և
կարւսսէ^աաէբ /ւ//ս#//ք * ե սէստկաւ. առ, սէակստւ կբ կոբ^
սէ^ցնեմք այն յեասամէսւ անՏ^աՀաճոկթէմնբ^ սբոմէոեզ^
եսէւ. միութենէ կո Խ՚՚րշհմք այմ–մ*% քԼաաՀոմութեանց
%ոլ.ապէէկթ–եան պտտճաււ.ակ , տեղեաւ. մքւոսթ՚եան չփու.^

- 45 -

թա^էէւս ցաւակից և. արգաՀասփչ կրեաէՐ ը/ը՚*է* ք՚՚՚կ
՚՚^րՒհ. ՚՛ ^ Խ^ պաաօճաո^էսւ գ»սոթ՚ականութ՚ես1նց ՚՚՚ճ
էսոոարմէսսէ ^սէսաոէսսէէէէ^եաւ. փո» թ՚էսխու ս* չեւՐ կրնար

Այս սկպրաե ^աԱեյէսա կ*ուպէի որ մե ձագ որձ պատ^
րասաոէ թիւնք և մեձա^ախ էքիքրցք^ ՚՚րք Հ՚՚ԱԸ Հպք^»^
աանէ կամ* Հայարնակ երկիրներէ գ ու րս Հաստաաէչու.
կս ձ՚առաքեն , իո^ականութ-ե՚աւֆ. արգիչուէին և. փդյքք՛
աարոլֆր սվս ամ^ը փոխագրել Հաքասաանի մէ^է
որա էս սի աէ ռե՛ալ, րաժաեյաե Տեաէէեերոմե առյեւր
սէռձաու գէսրմաէէներ ^նսքրուքքն է քէեակաե է որ իգսքերս
չեն կրեպր ոէՅգարձակու էա երրէք *՚ք/^ ՚^րք՚՚քք՚Յ ^ "քր՛
ձեէւնսէրկուԹեաեռ՝ որ Հպրսսսէփսեէ գա րս գահւււ.ոո
. Հայոց կրթ-սւԹեաե և յառաքագքքմուԹեան | ե. օաար
երկրէ մէք Հաքո^ պասէոէ. ոԱ ներկաւստոու եչուն պրսէր
Ծառա»են • մէաքե կր յաԱձ*Կարսէրեյ* սէռաքնորգաց 1ւ
վարչուԹեսէնց % ժողովոռ և. Խ՚՚րՀրգ^ց ւ ընկերուքժեա%^
ե ան^ասքից , որ արթոմկ ե իո^եէՐնաիասէեսու թեամր
աՕլ կշուե՚ն նաասասէկր ե միքոցր , 1ւ յէՆ՚ց^երր >2ք*–՛^//^^ *
վասԱ էՓ ախ ասեարգԽ ալ րեգ միոք վաթսուն 1ւ /խգ
յէո/ ^արիւ ր պաողարերութ եաա/ր % ե առ աւ եչագ ոյե իրա^
ւամր կրեայ Հայասսաաեի աարու.նակին մէք գորձաձուիլ*

Աե§Ր յորգորեր այժէՐ կար»ու.էձԱհեր՛ կս^ոմեէով Հ՛"*՛
յասսւաե վերագաոյհալ* ր***1ց կր յու.սա§Ր յ1Լսս$ու.աձ՛ ^
- - որ յամենաքե չարեաց փրկեաց ռմեռ և փրկեսէյէ - -
թէ այե որկ ալ քէկձի և ձեզի պիաի ցուցեէ % Այժմք-ն
գսեէ սրաէ նաիապաարասաութիւնր և Հեռ ալ որ արա^
մագրոսթիւնր սկսիմք ունենալ*

յքասեաւոր իօսք մի կ*ոլռեէՐ ոլռռել աքն Հաքոց^
՚՚ՐՔ Հեռաւ.ռր աշիարՀաց մէ9 ցրու.եալ են է ե ուր Հա^
զիլ. թէ իրենց Հայութեաե ակար և անոօր նչամէէնրր
պա^աձ՛ են է իրենց առածին փոքթր պիաի րոպթ Հա/հւՀ,

-- 46 -

ՕէԱ^Աքքե ստրՏ՛ էսրէ՛ է՚§^ ե. սֆսհէէաոԾեոաւ. պօրասոր մրշրցեեր
էէհ էեէէոէ ի յէութ-էւՆր և. եկՏքղ1ք^է,ո§ միութ՚իսեռ տ կւ.

ճսէե ժի ու%քքն ե. գրամաԼաէէ մէյսռեերու. էտտռէսէոու թ–րւ^%
պարսաք եւթ ոսեքէն ի ա/ա§Խւա.ռբէ , իրէքեց ո^նեսորոԱ.^

՚սհէ֊ր եէսրողոա թ-եաե Հէսմէմասւ *եու.էրհեո պռաէոաձեռ^
%եէ Հաաս$սս9անէ բէսրգ^թսւթ՚հաե և. Հսոսքսէքւաեօբեէ՚րօւՖ
գասսսէէէսրակա թէաե է

ւբեր յէշ^՚՚՚է թաժանմէսե Տ՚էսեոսէէքա^ըիչ^ պսէոագէս^
*1էերէ% յէե պեէոոէ թ-եէսմքէ թէսժաեու ՏՏեքա է % Հայսէսաաե
պես9ուԹեա§քր երէց ք^քեէսեսալութեաեց մէ9թաժնուաձ–
է , ասէսԱս,^ է (^սէքանեանէս % Դաէ»էւսսէնաև1քն ճւ ^ստրսևէս^
կաեի*և • էսե Հաքւսսէուատնէ գոլուտ Հա՚քեր կո գանոէ^ի՚ե է՛լս
քԼւսւորիական , ք^ռւ մե՚նակսֆն և. ՀնգկստՆգ չէական պե^

էՍուԹեանո ՚եեբքեւ. « Եք^ք՛ ^ Ւ"1ԲՐ Հ*՚է1^Ր^ է Հաքստսսքաե
կեգրոեաԱաէէն և. §ոեդեսէ1. մքէութ՜էւ^ս ս»րսէսէգրոէ.էր %
էոակալհ՚ե Հայքս պես9ու Թեամռ քԼէԱ^աԱե սթէ պիէոի Տնաս^
յքքեք է իս «^4 կ*ուռեմ\ .որ Հ՚՚՚յք՚րՐ ՚^Է՚Ա^ քաե օմհւսն
գերսքզաեչ^ութ՚րւե էոսէր»յ չփէէթ՛ մի յարու.ցաե1/ե , և. ոչ^
իսկ իրե՚Աց աիրապեսէոզեերւլ *նշ1էա^եէ§€. թ՚էկն աձ՚ե% •
սԱէ միաքհ որ և. էւ^ պեաութ եաե ՚եերքևւ. գսէեոէ.աձ–
աւոեննքքն էրե՚նւ^ Հայռւթեաե պա^պաեոլթ հս§Ա &.. յ**՛^
ո֊ա^էսգիյքէսթեաԱ և. ագգստքին յարարերութեաեց «ք|Լ1>
գնե՛ն • որպէս ղէ իրե՛նց աղգո^^թեաե միոէ թ՛իլեր չիէսք^
փան ուլի է 0աքգ§Ր րարերադգ. եմք Հպյքս • վաաԽ զի ե^
րեք ինքնակաչութիւն ք ալ կր %երեն մեպ Սեր Հայու^
թե ասն պա^պանութեան և. յառա^գիմութեան աշիա^
քիէ^ ե. ընկերութիւ՚Կձերով^ և վարժարա1ձերով% եկե^
ղեցքէեերով^ /ւ առա^որգարաէՏներով մեր Հաքոէ-թիկեր
աԿշարմ՛ պստՀել և. էոակւսւ. առ աակաւ, ռարգսէւաճեա *
Պատրիարքական և. ^աճկարեակ ՀսԱոց աագապեապկան

- 47 -

իշքսանու թիւեշ , ոբէքվ պաաոա^ուեցաէ, ազգն յՕսմաԽէէԽե
էէն^ակաըսց աեգսէոիւս ի աուուչա թենէ ^աքաքադթն
յրէ^էյԱէաի առ. ^ովակիմ* եպիսկոպոս. - • կաթոզիկոսա^
կան և. ամենայն Հայոց ^պքրապեաակսՏե իշխաեութիւնըգ
գոր փբինական Հասաաաութեամբք անիաիա ոէ.ղեցին
ե. կհուզեն (իուսական ինքնակալք , անգսա/ւե ի աիրա^
պեաութենֆ իլրեանց ի վ^րպ/ ^րԿէփ^ Այր՚՚՚Բ՚՚՚՚^՚՚էք * ՚*^
1ւ ամենագգի սէօաաութ՚իւնք քրԲ" ^"բՀ^տք՛^ ^ ^Ռ
պաշապաեեն ^արսկակա/ն //եքնակալք քանի մէ գէսրէ
է մեր • աաա» յեոի ՀաւՌէո քւս§սս§կաե են^ որ եքէէ ու դեմք ք

առռանց իր՚՚՚քք ^^րկ՚ք/ գՒբ^Ր "՚^Ր^Ր՛^ % ^ առանց գէ^
սաեագխոակաե ճւ ո^ագիսէակաե քմեգրոց աեոի ասէա
էու. ք ^դ/ե իսկ պեաութեամի թաժաեեաէ Հաքասսփաեէ
մէ9 Հայութեան միութիւնբ պա^պաԿեա1ք 1ւ պաշապա^
նեաքք , փ՚է1^1^1ր4 "^1^ յարաբեբոա.թ–եաեց աղա§աու.թ՚իւ^^
նս ոբ վեբոէիշսքաակեաէ առ,էսեձնա^ոբ^ա թ-եաեց ասբա
գէա^ք են I Լ. ոբոց ^ամաբ Հաքք չեն գագբաձ՛ յաքա^
նել բբենց եբարւաագ իաա Թիւնբ % յրՐ ^ ^^ կր փ"^^
թամ՝ Համ՛արձակաձայն յաքտարաբելէ

Ղք/գպէ" ^ "ք/ք– բ՚՚^մ՚աեուՏՏւ ք ոբ թ՜եբեսս ամենք/ն
աւեչր ժ՚անբ կ՚բմբռնհւի , 1ւ ոբոյ արգիւեք ոէ սակաւ.
ֆէսէսակաբ են միութ՚եան է ե ոէ աա կ՝ աապսաամբի մեո^
մԽցուցէէ գաբմաեոց մէ9ոցեեբուե , 1ւ 19ե,բն սէեգսաին
յի^բ նեբքքաե ^աեգամաեաց կ^է^ձեռէ բաբեսէբ և. մէա^
սէբ Հայորէ ոէքե գոբժնական կեբպեբր , "Ր՚՚ց պէաս ու.»
նբ րւբ աբգէ բաժաեմաԱց կէոցուԹբւնբ է ^ոբս գլաա^
ւոբ բստժանսւՏքեերբ^ ոբք են եկեռեցեաւ.* առգաԼ^ աեո^
ես$ւ. ե. պեաութեամբ բստժսէնէՈքԱ^ք է կաբգ աւ. քմեե^
՚ցէնք ի յաբաբեբու թեաԱ բնգ գաբմաեոց , 1ւ յայաեա.

պէէէ Տ"՛՝ Ց՚"–9է*^Ք ^^ Ց"Ր Փ**1Ը Պ1Գ բ՚^^*մնմու.նք Հաբ^
կ"՚ց՚"֊ց/՚չք են ե. ՏՏեացականք I հ. ցոբ Փ*»/բ ե. ոբոմ կեբ^
պէա. Հնաբ է "ԱԳ քւամանո^աէեբըլ մեդմել^ կամ* թէ

- 48 -

իրենց ^եաեւանքե1րրը %ոԱ^ս§դե՚ցկ1քքոյ Հա յա թեաե մի^
ոէ^քէեան է - • որ րսսէ որոէ^էՐ սկգր ու՛նք՝ անեոօ է 1ւ. մարգ^
նսէէէհ եսէմյօէէ անկաքս | •-» գորժ՚նաեան Ա. գորօ՚ագրսփ^
կան կէէրպոմ *նպասէոԽ§ և. դօրանարւսն ձեէւնատ9ւ.ութ՚իւ.Դէ

Ամֆն րաժանոլՁեէ՚բչէ ^^ք/^ը՛^ ^ րաոՖաըէմ^ Ք"՛^
զաքական կաաՐ եկե՚զե-ցական^ իրական և. դգ՚՚՚լի միա.^
թիլն ժէ կաղմել մեզէ առ պ,ժմ՛ ա՝Աէ,՚Աաք. է . Հայու,
թ-եէսն միուի/–1քան այս ճանրուն Ար՚՚Ա ^^՚^Ք կրեար սւ»

ռա^նորգԽլ* ք՚՚էյՕ "Հ, (^(^ "ւէ՚՚՚Ք է "ր 1Ք*՚^Է*^ ւ ^ թո^
էուէ^մք Հայութիկնր իւ.ր վաաէսրս§զգ վիճակի ձէէա^քաէ |
ս§էԼսէ9նորգու.իյ^ րսս» կդյր րքտէզգին բէ՚րման է փալ, ի մէնք
պյւէաիսի ճակատռագրական սկռրանց գ ործ՛ ագբու թիլն տ
\քեք շատ ազէկ կսէրոո եւՀբ րայ–ան»1անց գգմ^ ^ակա^,
կշիռ գարմաններ ասէարասէոել^ և. րաժանմանռ ՚նէ՚րքն,
էսյ^ միուԹիւն գորձ՚ագրել» և. այս րնէ՚յու. Հսօ/ար կէ»ր^
Նամք րաղագրեալ կեգրոն մըլ կաղմել մեր միոՆթեան ,
որ քմէե իւրոաական ազգաց միութ՜եան ոճէն աարրեր
րյյպ յ % աակաւին իրակա՛ն է ե իրական սքրգիւ՚նքներ
կ*ույԱենայ է քԼյգ Բ՚՚՚՚Ր՚^ԳՐ^^ւ միուքէեան $սԱնսէրկեյոմ
ի վեր ասնգր է կ՚՚շ^տե ^ էՊ/^ մետս աՈա էոեդակսՏն | տ1աս
մի ոսսոԱ.ՏՏ§ական ք մաս մի վարչական , /ւ մեձ՛ մաս մըն
"7 եկեդեցակ§մն % խսոագրեայ կեգրոն սքնուանեէոէ.ս
պսէսքճառյլ ոչ այնչափ մի և. նոյն անձր չասէ կերպերոմ
միուԱեան ասէրսէսէւորեյու գիամամր է , որչափ ռանստ^
սան անձերս զանստօան կերպերոմ նոյն միա֊Աեան </•«,
աոեայնեււ \Լէ.եէի պարռեէու. ^ամար իտգսիսս իմասէոր Հարկ
կր սեպեմ* ոեկա.սանեյգ էմէ երր երկու. Հայեր իրարու,
միսէոասծ են այսօր ^ ոշ միչա նոյ՛ն յարարերուի/եաններ^
քեւ. են փ /ւ մինչ մէկ Գ"յգՐ եկեէյեցակա՚ն միութեամի
միաւորեալ^ է , ուրիշ քքք/ք– ՚^Ի սոսկ աեղական րւնակու,^
թ՚եամի միասորեալ է , ՚^է^է ^ՐԲ՚՚ԲԳ ՚^էք՛ ՚՚՚Լ ^(Բ^՚՚Ա ^է^

- 49 -

սՓ՛ ու. սփ»ւ աբական ք^կեր§$սթ՝Խաեց եօ$պով միաԱ.որու.աձ–
|ք//ա / է ւբե՚ր րւսօմ1աաէէսս§կ րսէժաեմաեց ^ե՚աեէւութիմէէե
է ա/գ է "Ր՚՚Տ ՚ծ՚՚՚Ա բ՚՚՚^^^կ^ ի^սաձ– ԸյլԱԱԸ՚վ առաքթե
էԴսսին մէք^ , չիմ* ՚^^դէը Կ^հէ^ ^դք^ նիլթին վիրագաէւ^
%ալէ

Այս^բ եկեղեցակաե միոէսթ՚էւ^ր Հաքութ՚և՚ահ ամե^

%ամեքՒ՝ մէձ՚այասեութիւեչա կը միաՓ՚է « էրԻ զէ գրեթէ

ե՚ր1քսոէ^ 1ւ Հք^գ Ա՛ռ ^էսռսէսուն ւ որ է ս$սե§իբր ոէ^թ–^

սու.% և. եօթն առ Հարիւյր , քքրբոք ի9միաՏ՚նաք ամենա/ե

Հսոոց Հաաաաէրսէսէկաե \Լքէ՚ւառուե էոստԱ.ասոսթ–եւ.%ր և.

գաւաեութ՚իւ^յշ կ^չ^գոմեի ^ և.՛ ևկեզե-ցէաւ. միութ՚իւե

մլլ Կա կաղմէ , թէպկա քւա^սԽեալ աեղե՚աւ. և. պե-աոԱ,^

թ-եսօէռ. կսօՐ ՀասէէՈ^կոէ.Թե–սօԴւ է Գսէրձէրէսէմէւս սէսչոբս

աու քառասուն , որ է ասէրլ էր՚ր աասե առ ^արիլ.ր Աո ու

էսթ-ոռոքե քէշԱւաեութ^եաե է՚Նթարկուեքոմէ Թէաէսէ կրռա^

ժաեքէ եկեզեցական ՚քէրալասութ՚էրաէՌւ « ա// կբ մհաթանհ

ռա(Լսձութ–եայի , որաէ^եսւև. գաւաեուք^1րաէՌւ չաար^

բ-ե՚բիր ^քյիաձնայ աթ՛ոռ էն • և. միւս կոդմֆն աւ վաոչակաե

էֆա^թիւն էՌլ կաօմֆ կոսսւանռեուաոաոյ ^սէէորիարքու^

Թեան ներքեւ. ւ /ւ ասյսու, կո մք^աբանի մէւս Հաաց ^1ոո^

ոբք էքմքւածնայ աԹոուորտ իբաւասութ-ե՚ան կ*էքնթ–աբկէն %

քքԹԷ հնաբ />//ււք/» սբ կոսէոաեռնուաոչսոա ^աէոբէաբքսւ.^

թ-եաԽ վաբչակաե միութ-իւնբ միաւոբէբ յ1քեվ^ "ԱԼ ^՚–"

Հայ Խղթայբներշ՝ որք եկևղևցակա՚ե և գա,.ա%ա.թ^–՛^

րաժանմնւնց պաար-ւակաւ. վարչակա՛ն կամ* աղգաքին

բաժանուՏՏւեբ սսէե-դձ-էքցին դ ա^ա ք-^Ր՚Ր Հաքութ՚էոաէ

^էրբկու մասևբէ բաոառբեալ յիութ–իւ.ն մի կ*ունէնաքինք^

և. սոս ալգասէ գգսւակար կբնաբ բԱՈէ§ « 1^՚է/Տ չկ՚՚՚Ր^՛^՛՛՛^

էոԱ "ք/Գ յէութ՚եաե գոբձ՚ագբուե՚չուն վսաոա^էլ^ առ

աէժ$Ր կբ թ–Խրագբե»1ք միւս ալ երկու մասեր • յ՚՚ր՚՚ց մբե

է տեղակամն , աքե է ՀսԱասաանի մէ9 և ՀաքաոաաԱէ

ռուրս միասէեո բեէսկոո^ ե եկեղեցեաւ. ե սէոգաւ. է

- 50 -

այօի%քն Տէաւաեա^Թե՚ւաՌւ և. վսէոչոսթեաժքւ քւաժանեալ
Հսսոց մէ9 ռաոի գրացո§–թեաե միութքքլօ էֆ սսաեզժեԼգ
1ւ "չ^ ք^է եկեդե՚ռանաե ռաժաեմաեց գրգ§ւու.թեսէն մէզ^
էէւելով ե, յոչիէւանգե աաշաոօկէից խօսք&րէն յ՚՚ր՚է՚՚ր^
ու,էրրամ^ Հաք ազգաքնոսթ՚եաե ն։ ը^էգՀանուբ Հայութ–1էաե
ռասրռոյե գէմ* մաքառիլ ւ ՚^^^ ^"^ մաւոեութե-ան չա^
բաշուք աոաէւ վարաեիէ. քէհչպէԱէ աաեն սաէե% և. տեզ
սէեղ ^գպէ^՚է հակազգային վաաութ-էէ^մեեր Հանգրպէր^
ցաե և. եռ ^աեգքւպին • և։ էյէրր9են Ժսէէքանւս1/ներու.ս սԷլ
ա# Ո^^Րք/ Ր՚^ԳՐքյ^ ՆսսէսւմաէՌ. գորօ ուաօ՛ ՐԼւ^էՐ 3***"
ա~ոմ և. ամօԹու1 լրւսգրրեեէոու. յրայ մեԹեբցաեք է ԷՐրւս
մասն "՚ք՚Ր՚Ր սրաէ էէաօք երթ–ելսէգ.րե§Ր^ ու.սու.Տ1եաեամե
է • աա է ոէ^ սու. Տ1ն ական ընկերութ-եսէեռ կէԱէրՐււթ-էէքեր
աԱԽահր յստմենսէյն Հայորեոոյ եւ ^այու^եսէս % ե. գար^
ձես^է մամԱսէւ.ոո է^կերութեաեց^ "ՐՔ կազմեսէէ են է
սփհւէւս Հսոռւթ՜եան , մր կեգոէւնէ ներքե. մէանսէլր ,
որ ամենէրցուն աշիոյժըլ միացեէ , գ որհեոր ^աէՐաձայ^
նեռԱկ , նւ նաաաակներբ յաբաբերու.թեէա/ն մկ9 պա^աա^
^է < Այգ կեգբոմն ալ^ ինչպէս ըսքէեք , ւյոստոքեգեա.^
պոլսոք ^րԷյ Գ\Է*****֊^Ր 1^կկեբու.թ–եաեց միաւոբութ-իւ^/ե
է , ե. զայն կաղմակեբպե-լ նոյն իսկ եբից ք^կեբութեանց
աաբաքԱ է , սլաբաք մջլ ղոբ , ըսա գաղղիական առա^

ձ^ին , իբենց մե^ութիւնբ էր^՜^Ց վրպյ կշ գեէ » Այգ

կէ-գբոնին նեբք և. միացեաէ Հ այեբբ ^ ու. ղղչք՚կի կամ* անու. ղ^ ՝
ղակի Հպյու թ՜եան մեօ– կեգբոնին յիաւ^ոբութ՚եաե կր
մասնակցի ւ վւասն ղի ^կեբաց մեհ-ագոյն աէասր ս»րգ1^
ուղղակի եկեղեցեաւ. և. աղգաւ. մեօ՛ կեգբոնէն Հեէո միա^..
լոբոսթ՚ես/ե յէ9 կր գսՏնուքՏն %

Այգ ոճբ կաբելի է , այգ ոճը գիւբին է , այգ ոճը
բանաւոբ Խլ է « ցորչափ բաժանու.Տեեր կան ղորս ռառ^
նալ մեր ձեռքը չէ % Այգ ոճը ոչ ան^աաից խիղճը կ՝ամէ
բոիտէ , ոչ է/ևտսնաւոբաց շահերը կը իօսփանէ , ոչ գիւսք^

- 51 -

%՝ագֆաաց քու.ԴւԸ կարգեի % "ձ. զ1ք^՚^^"ր՚՚՚ց գուեգերր
կր գդրգէ • ՚՚ձ ^կ^գ^/ք"՚կ"*^*"Տ ԳՒԲՔԸ. ^ օգոէւսէո կր
՚/ԲԳ՜"41Ւ ՚ Աշէ՚՚՚՚՚Ր^Ք Գ է ՛՛՛է Հարււթեան ^ոգին , է՛ս ալ
Հայութ՚եան Ք^Բ՚՚գԷլ "՚՜րք՚ձ ^"ԳՒ ^^^ կբեաո ՝ոլ^
%ենսէ§ք և. ոչ%ոոաեոր սէեսոկթ՚եաեց Հեսւսամքքւսք երեսօՐ
սեաու.էԼէ Հայա.թ–եաե է սէր կր խօսիմ*^ կ^աշքսաաիմ* ^՝
կր գորձ–եէՐ\ և Հաւա^թ-եէէքն յէու.թեաե կր ռաղձաաՐ% 1ւ.
մհոէւթեաե գգ§Ր արգելքն 1ժբ սէևսաձ՛ էսաե%ս ^ ամք՜ե խա^
զաղէսկաե , օրրեւսկան և. աԱյեո մի^ռներր փէնեէով՝ աս»ր^
մարագոյե գաաաօ՜ս ձեր առ9եւ.ր կր գնեէՐէ

Որպէս զէ ակնկաչիաէ րարի ^եսէեււսնաց Հսէսեիէքք
և. մեր րսէաՈսպրսր րս/էժաԱմաԱց գար ման » Հէաու.թեաե
Հստմար աււ այժէՐ կարեչր րասզագրեաէ րսաՄ մէութէւ1§^
%հս գործ՚ւսգրու.^ , պայման մւլ կարեւոր է գԱԱԱՕ-որսէ^
պէս I &. է սոս • քս*^1՛ որ "(յգ յէոսթ-եաե ^աա/ար Հօ«/ւ«
կ^ցո՚՚ցէչ ^րէ^Ք ^ ^ րռնագաաիշ միՆացներ չեմք կա^
րոո գորհրս»հեէ\ &. քանր որ սեսացական րս§ժանոէ.ՏՏէեր
էկեդէ՜ցեաւ I ազգստւ , սէեզեաւ. /լ աեաուԹեաէ/ր ե *դւ§
ռանէսզան աաբագսսրւք ւ *՚*ՐԳ^1Ք պէսէր Ր1Ր^ մեր 9ա^
՛նէպ ս§րգէսնք. եղոո մրոա^քէեան , ^արկ ֆ որ ամէն Հսէյ
էսսե՚ն§սքն ռօրութեամբ սէրրանաւ մասէււսյււոր գժու.ս»րու.^
թեաԱց գկյ՝ գ՚նեւոլ , այս կամ՛ այ՛ն կողժէն յառալ ճ^.
կոո արգեէքներր յազթ՜եէու. , "//՚՛ կամ* այն անձ/էն գրր^
գշռմ՚ա՚եց լա՚նսալոէ. , մ՚ա՚Աա^ա՚Կգ ամե՚եելէ՚ն չյլ Հա</»ք.
ուհյ^ այն արսօո սէու.ողներոէհէ աօսքերէ՚ն՝ "ՐՔ յանոսն
^քկէհսէոոսէ և. յսէնոէ^ ս§է.եէոէսրանէ*ն ւ ազգրՆ մէք րաժա^
%ա.յ* նւ էոարստձայ՚նութրւ*ն կր ս&րսանեն է քԼյգ՚՚ւր^Րյէ
մեհ՛ ռէնք մր ունէքւն ձեռու^յանէն և անով կր աասաերսէօ՛^
յէ1էն * պյգ դէ^,ք^՛ *"է Հաւութ–ես§ն աեղճ ու. յուսա^սէէո
վիճակն էր I եւ աղգութեան սկղրուքնքր իրր սխալ և
գաաաաարաեալ ցոէ.ցնեւու ^ա%քր ։ Այսօր այգ երկու.
\յֆ ոէնքերնին ալ , ^եառն յ՚*՚քրդք՚1րվ » բթացան և ակարա^

- 52 -

ցաե է Հաքութիւնն էքլր յոէ.սալից կ/Լ կևրպարսԽԷ մԽր
գէէՈսցո I և. այնչափ ասելի հր շաաոեայ իէՐ ^ամուըաղոէ^^
թիմես փ մասիէս , որչափ ոէէաեք Հայութ-իա^ը իթր եր^
կէ^ղ^Փ ^^ոմնգ աՈա ^ամաոեարվ^ քՊ/^ անգսւոին ի խա%^
ձարոկբս կ*ու.օ§քն խզգե§% և. կր կարձ՜են /՚եքը զքւ՚եքե՚ր^
նին խաբել օքևգեէով թ-է Հւաասաաե ե, Հայութ՚քքւն չը
կէքքք » ՚ֆ՚^ձ ՚^յԴ՜ կ՚՚՚ր^՚է՚՚ցեաէ չգոյ1քե չգոքութեանը Հա^
էՈէՏր ^աաորաւոո Թռթ-ակցութիւ՚ենեո կչլ փոխսԽէսկէէԽ %
շարունակ ի1նգիրներ կր յուղենք և. րաա/աթիւ պաշ^
աօեավարներ կր յոգնեցնե՚ն % քՏէչչափ աւելի կըլ աէսա

նամք մեք "*յգ եզաձ՚ներր , է՚^Օ^փ ^^^Փ ^Է^^^^*^Ք
գոր&ուաձ՛ ^էսկստոԼակութ-իւններր ^ այնչափ աւելէ սլէսւք
է ոբ սրաերնիս քա9ա§երու թեամր §եցուէ , կարե/ի <^«.
ութ-ե՚ան փարէէքք ^ և. անով ^Գ էրե արս ղօգէմվ^ ւ 1ւ
անոր էրակսքևութեան և. արգիւնասորութեսէն Արպւ Հ^՛"»
ւասէք և փտաա^օւթիմե ունէրնամք • և գիս^ամք^ թ՚է
անկէց է մեր փրկու.Թէսնր % քքԹԷ մեք րարեւսց կ*սաասա
սեժք է եթ-է րարեաց ալ ՚^ԱսՐ մէութ՚իւէտն է , ի՚նչպէս
րսալ. մեր երակա^որՀ Հայրեն էսսէր վւսրգւսաեսօսց սէ*.
էւաւեէ Հէւչակեալր « ոլ՚աաաքֆն Հայու.թ–եան միքէսթրւ՚սն
ալ . է այն **էր1՚§հ ծ*նոզր որուն պէաք է փաբր ասէն
Հայ է թէեւ. կերսքոմ աՈլ րաժս/նեալ<^ բ՚*ք/ց "Ր կգԳ՚՚Ա

հր Հ"Ս ըյա"1Ռ *

Ոբ՚գէ^ գէ Կ՚՚՚Ր^ւէ յէ՚՚^ք^է^ր գոր^-էսգրռւր | աոսէա
ձ՚եէՀբ թէ մեր Հէսյութ՜եան Հոգին չներեր <^^9 ամե^
նաղգի և. րոշնական մէութեան թ–ե1Ւ1է էսծել* չոսաով
Հ՚ք/Ռ ՚^^նս^ւոր գործ՜այնֆու/ժեան րասճէսնփք ե ար^
աակեգրէէնական ոճոյն գեամէաՌւ , առ. որս ր*֊ր Հ՚՚գր^
ղյրեքն րնականապէս կր մդէ , ՚ներքեն րաժանմևքնց կր
յորգորուէ է ՀսէյուԹեան յէութէւնր գորօ՚ոմնեայ է^ե^
ը,ս Համ՛ար միշս, բաղագբեալ, գա^ւակցակա՚ե ^ սաՀ, ^
մսՏեա գրական ձել մյլ. ^գոկնեյով պարաաւոր եմք է քյրթ %^՛

–^ 53 -
,ւաժա%յ1օ.նք որք կա% առս1եց մևր կաԱԽց . մեր կա.
յ^ք իրաբոէ. յ^գակապքէԽ իբր ՚/իքյ մէու թ՚հաԽ յսէոա^
թեբակէսե անգասմք և, գաշեէսկ^եալ մաէՕէՆեք • ԽՈ^պք
ի%գս§է ստմէ% Հպւ « ուեե՚եսէըավ գոկէ այե յիա^թէմնր ւ
ախ իրակաԿ յիու^թ-իւեր , §սէււ.աեէք "ր՚քք Բ^էրՐ Հ՛՛Ա ՚"/՛*՛
1ոսե սևբու.՚հգլ» չքքր^^ր միաբաեգրէՆ իւր է^գ^աՏհ^օ^ր
%պաաակի*ե դփ՚է^է *

իօսքիս ^՚ՊՕԼ Հ՛՛""՛՛^ աաէքես կո մէոաճեէՐ^ թէ
ունկեգէբքգ դարմէացաձ՛ աիսփ Րա^ք աեմեաավ^ թէ
աքեպֆ^ք՛ նքէէ^թե՚ր և. այեաթսհ կէս$եր եկաէ րառաէորէ՚է
աքԽպէսի քաղաքէ և. աեղւոյ մէք , ուր թէ՚րե$.ս ամենէն

թէ ձէ՚ր քազսէքին երրակէ ք^՚՚՚զ^րՐ չրւ֊՚եքքև աէե՚^է՚^է
րէսժաԽա֊Տհեր /սզգաւ. էլ եկեզեռեսէէ. % ՚՚ր՚գէ՚^հք "^րէյ
թ՚աղիրու. և. քասոաքեէրոէ, մէ9 զգ*՚^ւէ ^^ * գէսաև՚էՐ թ՚է
"^րրյ .մէութ-եա՚ն աարագէսքէը մէ9 ալ Ոսկեքսէոաքէգ
ր^՚^կրչք Աէ֊րէխերու.՚ն օրինակ Հք//ա/ւք^ պարՏ-անքր իրէէա
ւամր կո կրէք * \Լ"–քԻ ր՚^նաիփսութ էաէէս մէք իէնգակ^
ցեցաք ձեզի ^էոո • փոսն ռի միութ՚եան ասպաթէվին մէք
նոր աղգօգուա սկսրնօէէսորդւթիւն մո կասէարեր էիք
Աղգանու.էր Հաոքոլ^էաց ք^եկերութէ-աէՌւ • նոր առգա^
գոլ սա քտկորնաւորութեսքն էՔ» ^ամար ալ աւսգր աիաի
իւեգակցիաՐգ ^րրից (^**՚դհտ գ՚Կրոցակաե մի աւ որ ութ՛ իսկ
աՈ§ կասմելուե առթ-իւ. \ ^Ր՚Ա Աէրգիւե՚սւորերւէԼն վսաաՀ
եէՐգ և. որոա գրին ակր կո յոսսաէՐ Թէ՛ "^րի) էՈուրաքա^
ոայթիս Ա-աղերԿ և գ աւ. էոռնէրրն ալ նմանոոու/ք-ես/ե աիսէի
յորգորէէ Հայութ-եան միուԹիէ.նր » Թերե-լս ամենէն քիԼ
Հոս էարմար էր րացաարեի ուր գրեթ՚է րսէո ամենայնի
յօ^րգ ուահ՛ գ /ւ նաաաեձեէի կերպոմ գորձ՜ագրուաօ՛ է %
Աակաքն ոչ միշա ճշէՈսրաու.թ՝իւեք կր քարոոուին մի.
այն Հոն՝ ուր քա/եսքրգուաօ՛ են կաս էՕէո^ցուաօ՛ ե% •
\ասրի սերմերըլ էաւառ ոյԱ է մչակեալ արաերու ՚^էք
լաեել^ որպէս զի Հոն ուռճանստն ե ասքզարերեն , 2լ

- ՚ 54 -

փրե%ց պաղոֆլ թոըքր շր^ակօքյիւք րնակի^երր յագեցշ^

%և՚ե % իէՐ իօսքէ-բս և* ու ղդու էւԿ այն աս մ էն անձանց ՚^Րք

յաԱձնառու. կ^րԱաԱ էրենց մրպք Հ՛՛Ա աեոէ/եո Լր1^§* "1Ր*

սէմէն էսԿճաեց ՚*րք եր եար^՜են փաէւաւոբքքւիէրրենցՀտպ

սաղգոսթ-եէսէՈւո ւ Ո^է֊Ր էր Թէ էսպառսպա^ռ քւաբձուէրն

ամէն կե՛րա րաժանէՔէւ/նռ՝ "Րք Հ՚քյ՚՚՚-ԹԷ^^Բ ^Ր փեէւԽ*»

կեն , - « և. որով^եէոեւ. ԱԱգ թաԱո էբր անհնարին կըներ^

կայքտտնտէԱ ՚–^^ ^ էՏւ^ր էր Թէ Հարւ թ-իւնր կաօմէր այԱ իրա^

կստն մ^ութեւնր > որոմ Սեր ստզգութ՚եաե ամէծ մասունք^

սէմենպւն էն^ որ Հայ է ^ ել ամենայն ոք* որ Հպյ է % կր «

.կաաոՆի Հայու-թ-եւսն Հեսէ • ե. Հայու.Թեան մհաիրներէն #

կո վերստծ՜նի Հայութեաե միութէւ^հր ^ էրր եր9աերկ փրւ^

նէկսՅ^աւ.* որ ոչԱչաեալէկ եաքր գաբձեստյ^կոկենգաեա^ .

նայ հ*֊ր ր"կ մհարրեերէն , առանց Ա9րաասքքւն գորօ՜ողր

կէսմ* ձեւոռր մր ձե որսալու թե $սե % Ըր ե. ժամ* ե^

՝՝.ռաւ. I եզրարք , որ մեր Հ՚՚\Ր*֊Թէ^^*Ր մէոսթ-եսէմհ կր

փ՚՚Աւէր ^ յստշողութ՜եամր. կր աանհ-այր և. աաաոսոմ կր

փառաա.որու.էր % քԼյե օրերր այսգր ասսսէմէ$9ւթեսէն Է9ե^

բուն մէ9 կր աեսնամք թաղեաա^\ ենչաէս թ-առեալ^ 1/հ

նչրէաբք մեծ-ուԹեան մերոցն նախնեացն մեր Հայրենդ

եադ ^ոոերուԿ և յու.րեբու% ասոբոցբ մէյ % Հայու Թրւե^ /ւ

Հայասսէէյ/ն օր եզաւ. որ ակյրչչսսէակ Յեաց ւ ե թ–էաէ§ք9

կայբ I բ^ց այնպէս րբբ թէ չկ՚ք/ր • "Ս^ ամենայե ^ակ^

գ.ստմաեք "ՐՔ գոյութբւ.ն պտ սէեսանեյէ և լու֊սաէւոբ կ*յէեԾԱ

էրեն կբ պէսկսէէն * **քք^ մրճակին մէ9 կրաւոբական և.

Սէոկու-ն մէութէւե մի կ՚ք/ր I ոչնշացնոռ ^եզեզւսց մէ9

Թասաչեյով՝ անեռր Ոմկէ՚՚՚^բ^ աԱգԱգոց մէ9 Տսու.ղսՏԱե^

յու. Համար % ^այոբգեց րմացական մէութեան նւ ա^

էւէսքենական և բոձական մէու.Թեաե ժամանակր . և.

.յայնժամ^ ՀայուԹիւնն սկկպւ. երեւան գայ^ թէ ոչ

իբր իրական ինշ միացեաէ , այլ ղ ոնէ իբր քՈսսոլ

և. տարերք* ոէ^սաի Հնար էր յիբաւի միա.թիլն մի կա